Αρχίζοντας από την πυροπαθή προεκλογική περίοδο, ένα πλήθος από μικρά και μεγάλα γεγονότα, με τα οποία θα πρέπει να ασχοληθούμε ιδιαίτερα, έδειξαν ότι η ελληνική κοινωνία έχει μπει σε μια τροχιά σημαντικών αλλαγών. Αυτό έχει γίνει γενικά αντιληπτό. Προς ποιά κατεύθυνση όμως κινείται η κοινωνία, υπό την επίδραση αυτών των αλλαγών; Πώς ανταποκρίνεται το κομματικό σύστημα σ' αυτή την κίνηση;

Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας δεν επιτρέπει πλέον την εκπροσώπηση ιδιαίτερων ομάδων της. Η θεμελιώδης αλλαγή επομένως ανάμεσα στις εκλογικές αναμετρήσεις του 2004 και του 2007, ήταν ο παροπλισμός των κομμάτων, ως μηχανισμών εκπροσώπησης κοινωνικών ομάδων και η μετατροπή τους σε προσωποκεντρικές πολιτικές επιχειρήσεις, που λειτουργούν με βάση τις δυνατότητες της αγοράς. Αυτή η μετατροπή δημιουργεί ένα νέο πολιτειακό πλαίσιο, την τηλεοπτική δημοκρατία, ενταγμένο στο παγκόσμιο πλαίσιο μιας υπο συγκρότηση παγκόσμιας αυτοκρατορίας. Τα κόμματα, υποχρεώνονται να προσαρμοστούν με σπασμωδικές κινήσεις στο νέο τους περιεχόμενο.

Το Βενιζελικό πραξικόπημα, ξεφούσκωσε μονομιάς την ψεύτικη αντιπροσωπευτική υπόσταση του κόμματος και μεταμορφώθηκε σε μια προσωποκεντρική επιχείρηση παραγωγής εξουσιαστικού πολιτικού λόγου, με εξειδίκευση στην επιδίωξη της συναίνεσης της κοινωνικής βάσης σε μια εναλλακτική συντηρητική εξουσία. Από το παρελθόν του κληρονόμησε τον πλούτο ενός επιτελείου από τα πιο σοβαρά στελέχη της πολιτικής και πανεπιστημιακής αριστεράς αλλά και το βάρος της υποχρέωσης να εναλλάσσει το δήθεν κοινωνικό του πρόσωπο με τον αμείλικτο εξουσιαστικό βραχίονα.

Ακολουθεί ο ΣΥΝ που με το τελευταίο του συνέδριο αποχαιρέτησε οριστικά την έννοια της συλλογικότητας και πέρασε στην φάση του προσωποκεντρισμού. Επεξεργάζεται έναν πολιτικό λόγο εξειδικευμένο στον συνδυασμό της ενότητας με την διάσταση και της συμμετοχής στην εξουσία με την καταγγελία της. Ιδιαίτερος πονοκέφαλος του ΣΥΝ είναι η διαχείριση του ΣΥΡΙΖΑ, στον οποίο οφείλει την θεαματική του άνοδο. Αν και σιβυλλικός, ο λόγος περί κυβερνητικών σχημάτων με κέντρο την αριστερά εκθέτει τις βασικές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ που είναι η ΚΟΕ και η ΔΕΑ. Οι ηγέτες αυτών των οργανώσεων, που το παίζουν επαναστάτες, έχουν να επιλέξουν ανάμεσα στην απώλεια των θέσεων που απέκτησαν και στην απώλεια του ζωντανού τμήματος των κομματικών τους βάσεων, που παίρνουν ακόμα στα σοβαρά τις επαναστατικές τους διακηρύξεις.

Η Νέα Δημοκρατία αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση, καθώς η προσαρμογή της στα νέα δεδομένα είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί αλλά και να αναγνωριστεί. Αυτή, σαν παραδοσιακό κόμμα της ιδιόμορφης ελληνικής εξουσίας, είχε πάντα έναν ρόλο διαχειριστικό του όλου κοινωνικού συστήματος και λιγότερο της εκπροσώπησης ιδιαιτέρων συμφερόντων. Στο κυβερνητικό κόμμα επομένως η στροφή προς την προσωποκεντρικότητα, συνίσταται περισσότερο στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής του γλώσσας παρά σε σημαντικές αλλαγές στο περιεχόμενο του πολιτικού του λόγου.

Εκεί που τα πράγματα δυσκολεύουν, σε ό,τι αφορά τον τρόπο προσαρμογής τους στις νέες απαιτήσεις του εξουσιαστικού συστήματος, είναι στο ΚΚΕ και στον ΛΑΟΣ. Αυτά τα δύο κόμματα στηρίζουν την ύπαρξή τους, σε πολύ μεγάλο βαθμό, σε έναν ολοκληρωμένο πολιτικό λόγο, που όσο και αν είναι παρελθούσης χρήσεως δεν μπορεί να απορριφθεί χωρίς σοβαρή βλάβη στην αναγνωρισιμότητα των συγκεκριμένων κομμάτων από το μέρος της κοινωνικής βάσης στην οποία στηρίζονται. Έτσι τα κόμματα αυτά εξαντλούν την προσαρμογή τους σε ζητήματα ύφους και αισθητικής.

Από την άλλη μεριά, αυτά τα δύο κόμματα, εκπροσωπούν με το χειρότερο δυνατό τρόπο την τελευταία εκδοχή πολιτικής αντιπαράθεσης όπως αυτή εμφανίστηκε στην δεκαετία του 40, την αντιπαράθεση φασισμού και μπολσεβικισμού. Βεβαίως ο μεν ΛΑΟΣ κάνει ό,τι μπορεί για να επιδείξει δημοκρατικότητα και να πάρει αποστάσεις από τον φασισμό, το δε ΚΚΕ, παρά την σχεδόν παγκόσμια ιδιομορφία του, ό,τι κι αν κάνει δεν μπορεί να επιδείξει μπολσεβικισμό. Είναι όμως δεδομένο ότι η επόμενη σύγκρουση, όποια συγκεκριμένη μορφή κι αν πάρει, δεν μπορεί παρά να είναι η συνέχεια της σύγκρουσης του Β' Π.Π. Επομένως τα κόμματα αυτά θα παίξουν οπωσδήποτε ειδικούς ρόλους στις προσεχείς ιστορικές φάσεις και γι' αυτό οι κινήσεις τους πρέπει να μελετώνται με προσοχή.