Πολιτική | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1388
Οι αριστεροί και η Αριστερά μετά την χρεοκοπία του οπορτουνισμού: Τα επακόλουθα της χρεοκοπίας
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Πέμπ, 7 Ιουλ 2016

Αν, όπως νομίζω, η χρεοκοπία του οπορτουνισμού (στο αλλοπρόσαλλο πρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ) αποτελεί χρεοκοπία του ίδιου του εξουσιαστικού συστήματος, η χρεοκοπία αυτή δεν μπορεί παρά να "εξαναγκάσει" την κοινωνία στην ανάπτυξη ενός νέου συστήματος πολιτικής οργάνωσης που θα ανταποκρίνεται στις σημερινές πραγματικές κοινωνικές συνθήκες. Πολιτική οργάνωση στην σφαίρα της κοινωνίας σημαίνει τον τρόπο έκφρασης των πολιτικών αντιθέσεων και η λεγόμενη πολιτειακή οργάνωση, είναι το πλαίσιο μέσα στο εκφράζονται οι πολιτικές αντιθέσεις. Αν όλα αυτά είναι σωστά τότε μπορούμε να θεωρήσουμε πως η χρεοκοπία του οπορτουνισμού, είναι μέρος της κρίσης του εξουσιαστικού συστήματος, και η κατάσταση που δημιουργείται είναι συνέπεια της όξυνσης της κρίσης και τελικά είναι ένα ακόμα βήμα προς την κατάρρευση του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος και του υπάρχοντος πολιτειακού πλαισίου της κοινωνίας.

Έχω υποστηρίξει πως η κρίση δεν μπορεί και δεν πρόκειται να τελειώσει παρά μόνο με την απαλλαγή του κοινωνικού συστήματος από τον ανταγωνισμό της εξουσίας. Νομίζω πως τα γεγονότα και οι εξ αυτών εξελίξεις όχι μόνο αποδεικνύουν πως ο παράγοντας "εξουσία" στις κοινωνικές σχέσεις είναι αυτός που καθιστά τον βίο της κοινωνίας αβίωτο και οδηγεί στην καταστροφή αλλά και πως ταυτόχρονα οι ίδιες οι εξελίξεις -- παρότι αυτές προκαλούνται από τους χειριστές του εξουσιαστικού συστήματος -- οδηγούν στην κατάρρευσή του. Ωστόσο δεν θα ήταν δυνατό, αμέσως μόλις φανερώθηκε και συμπληρώθηκε η προϋπόθεση της κατάρρευσης της οπορτουνιστικής πολιτικής, να στηθεί στα πόδια της μια σύγχρονη επαναστατική πολιτική, να πεταχτεί αυτή έτοιμη από το "συλλογικό" κεφάλι των αριστερών της κοινωνικής βάσης και να σχηματισθεί η επαναστατική Αριστερά νέου τύπου.

Με άλλα λόγια, από την ουσιαστική κατάρρευση του οπορτουνισμού μέχρι την εγκατάλειψη της οπορτουνιστικής λογικής (δηλαδή μέχρι την εγκατάλειψη της υποκειμενιστικής σκέψης) και μέχρι την επαναστατικοποίηση των μορφών οργάνωσης που έχουν ήδη προκύψει, θα μεσολαβήσει ένα διάστημα προσαρμογής του οπορτουνισμού στις συνθήκες της χρεοκοπίας του και επομένως ένα διάστημα διατήρησης της κυριαρχίας του στις νέες πραγματικές συνθήκες.

Η μέσα σ' αυτό το διάστημα η παλιά λογική των αριστερών της κοινωνικής βάσης βαθμιαία θα ακυρωθεί και μια νέα λογική θα αναπτυχθεί μέσα από την παρατήρηση της εξέλιξης της ίδιας της οπορτουνιστικής Αριστεράς. Θα αντιληφθούν οι αριστεροί στην πορεία αυτής της εξέλιξης πως ο οπορτουνισμός δεν προέκυψε, ούτε κι αυτός, απ' το πουθενά, στα κεφάλια των "οπορτουνιστών", αναπτύχθηκε και αυτός ανταποκρινόμενος σε ψυχικές διαθέσεις που προέκυψαν μέσα από τις κοινωνικές αντιθέσεις και εξελίχθηκε σε μια δέσμη πολιτικών τάσεων. Θα αντιληφθούν πως σε μια εποχή σύγχυσης σαν την σημερινή, είναι απολύτως φυσικό και αναμενόμενο να εμφανιστούν στην κοινωνία όλες οι μορφές υποκειμενισμού που έχουν την δυνατότητα να υπάρξουν.

Ζούμε και μείς σήμερα σε μια νέα εποχή τεράτων, αλλά τα δικά μας τέρατα είναι βρικόλακες. Για τα χρόνια του μεσοπολέμου θα μπορούσαμε να πούμε, όπως ο Γκράμσι, πως ο παλιός κόσμος δεν ήθελε να πεθάνει και εμπόδιζε τον καινούριο να γεννηθεί. Για την δική μας εποχή θα πρέπει να πούμε πως ο παλιός κόσμος έχει οριστικά πεθάνει και ο καινούριος έχει γεννηθεί αλλά ο παλιός επιβιώνει πίνοντας το αίμα των ζωντανών. Η εξουσία, αυτό το πράγμα που είναι η ουσία των βρικολάκων, αυτό το πράγμα που είναι "έξω από την ουσία" της ζωής, αφαιρεί την "ουσία της ζωής" από τους ζωντανούς ανθρώπους και τους μετατρέπει κι αυτούς σε βρικόλακες, σε ανθρώπους που έχουν την μορφή του νέου του ζωντανού ανθρώπου αλλά είναι νεκροί πριν ακόμα προλάβουν να ενηλικιωθούν.

Πρέπει όμως να τονιστεί πως οι βρικόλακες της εξουσίας, όπως και οι βρικόλακες των καρπαθίων, δεν επιβιώνουν από την δική τους δύναμη, που εμποδίζει τον νέο κόσμο να τους σπρώξει έξω από την ζωή. Οι βρικόλακες της εποχής μας παραμένουν ζωντανοί επειδή ο κόσμος που γεννήθηκε μέσα από τον πόνο της δεκαετίας του 1940 δεν ήταν σε θέση να απογαλακτιστεί από τον παλιό κόσμο του μεσοπολέμου, το γιατί και το πώς πρέπει να το ανακαλύψουμε αλλά είναι σίγουρο πως ο κόσμος της επανάστασης δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσει καί να αφομοιώσει το νόημα της επαναστατικής αλλαγής που ξεκίνησε με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Ακόμα και σήμερα που έχει φτάσει στην ενηλικίωσή του προτιμάει να αναπαράγει την ζωή του παλιού με νέα μορφή παρά να θάψει τον παλιό κόσμο με τις τιμές που του πρέπουν, αναπτύσσοντας περαιτέρω, σύμφωνα με τις νέες πραγματικές συνθήκες, την καθόλου ευκαταφρόνητη κληρονομιά, που ο μακαρίτης ο παλιός κόσμος έχει αφήσει πίσω του για τις νέες γενιές,.

Μετά την χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ, η επίσημη πολιτική σκηνή "κανονικοποιείται" στο εξουσιαστικό διμετωπικό σχήμα που σε άλλα κείμενα έχω προσπαθήσει να περιγράψω. Έχουμε ήδη μια πολιτική σκηνή στην οποία έχουν (σχεδόν ήδη) καταργηθεί οι ενδιάμεσες διαβαθμίσεις ανάμεσα στον φασισμό και στον οπορτουνισμό. Στο προς διαμόρφωση σώμα της εξουσιαστικής διακυβέρνησης θα υπάρχουν επομένως μόνο άτομα (και όχι ομάδες) που θα εμφορούνται σε ένα ποσοστό από τον οπορτουνισμό, με πρότυπο το "ιδανικό" μέλος του ΚΚΕ και σε ένα ποσοστό από τον φασισμό, με πρότυπο το "ιδανικό" μέλος της Χ.Α. Τα άτομα θα ομαδοποιούνται ευκαιριακά σε μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες, υπό μορφή πολιτικών επιχειρήσεων, μέσω των οποίων θα εξυπηρετούν, από κοινού αλλά και ανταγωνιστικά,  τις διαχειριστικές τους ανάγκες σε management, marketing, image making κλπ.

Αυτό το κοινοβουλευτικό σύστημα, στο οποίο έχουν καταργηθεί οι ιδεολογικές διαβαθμίσεις ταιριάζει απολύτως στην κατάργηση της λεγόμενης "μεσαίας τάξης", στην κατάργηση δηλαδή των διαβαθμίσεων ανάμεσα στον τύπο ανθρώπου που είναι ο εργοδότης που "εκμεταλλεύεται" κάποιους εργάτες και στον τύπο ανθρώπου που είναι ο εργάτης που τον εκμεταλλεύονται κάποιοι εργοδότες. Με αλλά λόγια διαμορφώνεται ένα ψευδές θεσμικό κοινωνικό σύστημα που αντιστοιχεί στο σημερινό ψευδές πραγματικό κοινωνικό σύστημα όπου δεν έχει καταργηθεί η έννοια της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, έχουν όμως ουσιαστικά καταργηθεί οι διαβαθμίσεις ανάμεσα στον άνθρωπο που εκμεταλλεύεται και στον άνθρωπο που γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Αυτό που λείπει από την κανονικοποίηση του πολιτικού συστήματος είναι ο τρόπος με τον οποίο θα συσχετίζεται το θεσμικό σύστημα με το πραγματικό σύστημα της κοινωνίας.

Οι γενικές πολιτικές εκλογές δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη για τον αποτελεσματικό συσχετισμό της διακυβέρνησης με την κοινωνία και από αυτή την άποψη δεν είναι καθόλου τυχαία η αναζήτηση ενός νέου εκλογικού νόμου ούτε το γεγονός πως αυτή η αναζήτηση επισπεύδεται από μια οπορτουνιστική αριστερή κυβέρνηση.

Όταν ξεκίνησα να γράφω αυτές τις σκέψεις δεν μπορούσα να φανταστώ την εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης στην ελληνική κοινωνία. Και άλλωστε υποσυνείδητα περισσότερο παρά συνειδητά αποφάσισα να δημοσιεύω τις σκέψεις μου σε συνέχειες (με όλη την ασυνέπεια που καραδοκεί σ' αυτό το θεωρητικό "σίριαλ") ώστε να αφήσω να εμφανιστούν οι εξελίξεις που δεν μπορούσα να προβλέψω. Σχετικά με το ζήτημα του τί θα επακολουθούσε την χρεοκοπία του οπορτουνισμού, μπορούσα βεβαίως να φανταστώ την προσπάθεια της κυβερνώσας Αριστεράς να γαντζωθεί στην εξουσία αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ σαν μέρος αυτής της προσπάθειας την καθιέρωση της "απλής και άδολης" αναλογικής που πρόβαλε ο πατριάρχης του ελληνικού οπορτουνισμού ο Λεωνίδας Κύρκος.

Και όμως να που η απλή αναλογική που θα υπηρετούσε το σύστημα μη αφήνοντας τον "πολύτιμο" οπορτουνισμό να χαθεί από το προσκήνιο της πολιτικής γίνεται χρήσιμος στο σύστημα και τώρα που ο οπορτουνισμός ανέλαβε να υπηρετεί το εξουσιαστικό σύστημα από την θέση της κυβέρνησης. Και πράγματι η απλή αναλογική με την οποία η φασιστοπορτουνιστική κυβέρνηση προσπαθεί να δελεάσει τον κόσμο της Αριστεράς της κοινωνικής βάσης -- ασχέτως τι φαντάζονται αυτοί που την προωθούν -- ταιριάζει απολύτως στο διμετωπικό σχήμα του κοινοβουλίου που έχει ήδη διαμορφωθεί, όπως το έχω περιγράψει πιο πάνω. Απλή και άδολη αναλογική θα σήμαινε την εκλογή από το εκλογικό σώμα ενός αριθμού ατόμων που θα συγκέντρωναν το εκλογικό μέτρο (δηλαδή το πηλίκον της διαίρεσης του αριθμού των ψήφων δια του αριθμού των εδρών) ανεξαρτήτως κομμάτων και περιφερειών. Βεβαίως αυτού του είδους το εκλογικό σύστημα θα είχε νόημα, εφόσον θα είχε νόημα η "αντιπροσώπευση" των ανθρώπων της κοινωνικής βάσης σε ένα σώμα διακυβέρνησης της κοινωνίας ή αλλιώς η διακυβέρνηση της κοινωνίας μέσω αντιπροσώπων της κοινωνικής βάσης. Επειδή όμως οι άνθρωποι που υπηρετούν το κυβερνητικό σύστημα δεν έχουν την παραμικρή διάθεση να εκπροσωπήσουν τους ανθρώπους της κοινωνικής βάσης αλλά προσπαθούν να διασώσουν το εξουσιαστικό σύστημα διακυβέρνησης, θα πρέπει να αναζητήσουμε αλλού την λογική της επίσπευσης μιας αλλαγής στο εκλογικό σύστημα επί το αναλογικότερον.

Το νόημα καί αυτής της πολιτικής αλλαγής θα πρέπει να αναζητηθεί βεβαίως στην ιστορική λογική της κοινωνικής ύπαρξης, την οποία η κοινωνική συνείδηση μπορεί να την αναγνωρίζει όταν εκδηλώνεται, παρότι χωρίς να την γνωρίζει στην πλήρη της υπόσταση, και παρότι χωρίς να μπορεί να προβλέψει τον τρόπο με τον οποίο θα εκδηλωθεί. Εν προκειμένω κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως η κυβέρνηση Τσίπρα-Καμένου θα σκεφτόταν ξαφνικά τον "εκδημοκρατισμό" του πολιτικού συστήματος. Τώρα όμως που κυβέρνηση εκδήλωσε την προς τούτο διάθεσή της, γίνεται φανερή η ιστορική λογική που σπρώχνει το φασιστοπορτουνιστικό δίδυμο σ' αυτή την κίνηση και την διμετωπική πολιτική σκηνή στην αποδοχή της.

Γίνεται όμως επίσης φανερός -- κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία -- ο τρόπος που η ιστορική λογική "τα καταφέρνει" να "εισδύει" στις "πρωτοβουλίες" των μανιακών της εξουσίας μέσα από -- ακριβώς -- το μοναδικό κίνητρό τους που είναι η βίαια παρεμπόδιση της ιστορικής κίνησης!

Μπορούμε λοιπόν να πούμε χωρίς κανένα δισταγμό πως το δίδυμο Τσίπρα-Καμένου προσπαθεί ειλικρινά να εκδημοκρατίσει την πολιτική σκηνή ερήμην της κοινωνίας. Αυτός ο εκδημοκρατισμός όμως που ονειρεύονται καί οι δύο, πρώτον δεν είναι καθόλου ωφέλιμος για τους ανθρώπους της κοινωνικής βάσης και δεύτερον δεν είναι καθόλου κατορθωτός για τους ανθρώπους της εξουσίας. Οι άνθρωποι της κοινωνικής βάσης ωστόσο μπορούν (α) να ωφεληθούν μελετώντας την λογική της προσπάθειας και (β) να επωφεληθούν από την ανικανότητα των ανθρώπων της εξουσίας να βελτιώσουν το εξουσιαστικό τους σύστημα.

Πώς μπορεί να καταλάβει κανείς πως λειτουργούν αυτές οι πολιτικές διαδικασίες σαν έδαφος της ιστορικής κίνησης; Το πρώτο που θα χρειαστεί είναι ένας ορισμός του πολιτικού καθεστώτος, και δεν υπάρχει καλύτερος ορισμός από αυτόν που από τον Μάο Τσε Τουνγκ: Όλα τα πολιτικά καθεστώτα είναι δημοκρατίες για κάποιους και δικτατορίες για κάποιους άλλους. Το παράπονο όλων των κυβερνήσεων στην ελληνική κοινωνία είναι πως δεν ομονοούν οι "πατέρες του έθνους" εν όψει του κοινού εχθρού που βέβαια, ασχέτως του τί λένε, δεν είναι άλλος από τον κόσμο της βάσης. Με άλλα λόγια παραπονιόνται γιατί δεν έχουν στο επίπεδο της εξουσίας αρκετή δημοκρατία ώστε να μπορούν να ασκήσουν με άνεση την δικτατορία τους πάνω στον "αγαπημένο" τους "λαό".

Το δυστύχημα όμως γι αυτούς είναι πως από την στιγμή που το εξουσιαστικό σύστημα έχει χάσει οριστικά το περιεχόμενό του, ο ανταγωνισμός για τις κυβερνητικές θέσεις οξύνεται στο έπακρο και κανένα εκλογικό σύστημα δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει την δημοκρατία που είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική άσκηση της εξουσιαστικής τους δικτατορίας.

Τελικά, μετά από την χρεοκοπία του οπορτουνισμού κανένα γενικό εκλογικό σύστημα δεν μπορεί να εξασφαλίσει στους ανθρώπους της εξουσίας το σταθερό σχήμα ενός πολιτικού συστήματος που θα ανταποκρίνεται στις σημερινές κοινωνικές συνθήκες. Κι από την άλλη μεριά, κανένα πολιτικό καθεστώς δεν θα μπορεί να επιβιώσει χωρίς μια αντίθεση συμπολίτευσης - αντιπολίτευσης τέτοια που να εκφράζει την θεμελιώδη πολιτική αντίθεση ανάμεσα στο πραγματικό κοινωνικό σύστημα και στο θεσμικό κοινωνικό σύστημα. Αυτό σημαίνει πως με την χρεοκοπία του οπορτουνισμού το εξουσιαστικό πολιτικό σύστημα είναι στην ουσία του οριστικά νεκρό κι αυτό που βλέπουμε σαν ζωντανό είναι ο βρικόλακας που έχει μείνει στην θέση του για να χαρακτηρίζει την δική μας εποχή των τεράτων.

Ήταν λοιπόν αναμενόμενο πως η πολιτική σκηνή θα κατέληγε στο διμετωπικό σχήμα που εκφράζει ως μορφή την αντίθεση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, αλλά χωρίς το πραγματικό της περιεχόμενο και επομένως σαν ανταγωνισμό, καθώς και την αντίθεση μεταξύ κοινωνίας και εξουσίας, αλλά επίσης χωρίς το διαλεκτικό της περιεχόμενο και επομένως σαν αντίφαση.

Το αναμενόμενο αποτέλεσμα αυτής της αντιφατικής και επομένως προς διάλυση κεντρικής πολιτικής κατάστασης ήταν πως στην σφαίρα της ευρύτερης πολιτικής σκηνής αλλά και στην ακόμα ευρύτερη σφαίρα της πολιτικοποιημένης κοινωνικής βάσης θα προέκυπταν διάφορες οργανώσεις και διάφορες οργανωτικές καταστάσεις στο πλαίσιο των οποίων θα γινόταν μια προσπάθεια να βρεθούν οι μορφές που θα μπορούν να εκφράσουν το περιεχόμενο της αντίθεσης μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς (μεταξύ συντηρητισμού και επαναστατικότητας) καθώς και το περιεχόμενο της αντίθεσης μεταξύ του σημερινού πραγματικού κοινωνικού συστήματος και του σημερινού θεσμικού κοινωνικού συστήματος.

Αυτά που μπορούσαν να αναμένονται έχουν τώρα συμβεί. Βλέπουμε τώρα τα επιτελεία όλων των συγκροτήσεων της οπορτουνιστικής Αριστεράς εκτός από την οπορτουνιστική ορθοδοξία του ΚΚΕ, να έχουν κινητοποιηθεί (οι περισσότερες κατά τρόπο γελοίο) προσπαθώντας να πάρουν μια οπορτουνιστική θέση στην νέα πολιτική σκηνή ή στα κινήματα της κοινωνικής βάσης.

Εν όψει της Αριστεράς της κοινωνικής βάσης που είναι αδύνατο να μην υπάρξει χρειάζεται μια ανάλυση των πολιτικών τάσεων της ελληνικής κοινωνίας και η ανάλυση αυτή μόνο με μια ιστορική λογική μπορεί να συναχθεί. Στο επόμενο τμήμα αυτού του κειμένου θα επιχειρήσω μια τέτοια ανάλυση με βάση τα δύο βασικά οπορτουνιστικά ρεύματα που εκφράζονται από δύο συμβολικές φυσιογνωμίες του οπορτουνισμού: το ρεύμα του Λαφαζάνη του οποίου οι εκπρόσωποι έχουν κατασπαράξει την κληρονομιά του μπολσεβικισμού και το ρεύμα του Ρινάλντι του οποίου οι εκπρόσωποι έχουν διαστρεβλώσει θρασύτατα την κληρονομιά της πολιτιστικής επανάστασης και του μαρξιστικού λενινιστικού κινήματος.