Είναι ηλίου φαεινότερο, ότι ο κόσμος σήμερα βρίσκεται στο κατώφλι μιας παγκόσμιας κοινωνικής σύγκρουσης. Είναι η συνέχεια, η επόμενη φάση, μετά την σύγκρουση της δεκαετίας του '40 και θα είναι η τελευταία παγκόσμια σύγκρουση πάνω στον πλανήτη. Δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο θα διαρκέσει αλλά οι άνθρωποι που θα επιβιώσουν της σύγκρουσης και αυτοί που θα γεννηθούν μετά από αυτήν θα ζήσουν σε μια άλλη κοινωνία.

Η εξουσία ως μανία

Στην κοινωνία αυτή, η μανία της εξουσίας μπορεί να υπάρχει ακόμα σε μερικούς ανθρώπους αλλά δεν θα έχει νόημα ύπαρξης. Ήδη σήμερα, η μανία της εξουσίας, από υλική άποψη, δεν έχει νόημα ύπαρξης. Ωστόσο ακόμα και όποιος δεν είναι μανιακός πρέπει να παίρνει υπόψη του ότι ο εξουσιαστικός χαρακτήρας των κοινωνικών σχέσεων έχει βαθειές ρίζες στο παρελθόν, και αναπαράγεται μέσω της γλώσσας σε όλες τις μορφές οργάνωσης.

Τα μέτωπα που ξεφυτρώνουν εδώ και εκεί είναι προτάσεις για μορφές εξουσιαστικών οργανώσεων. Με εξαίρεση τον Αλαβάνο, αυτοί που "σερβίρουν" τα σημερινά μέτωπα απλά λιγουρεύονται την αίγλη του ΕΑΜ και προσπαθούν να το μιμηθούν. Η μίμηση όμως (και) στην πολιτική οδηγεί αναπόφευκτα στην αντιγραφή των λαθών του πρωτότυπου και όχι στην ευεργετική "κλοπή" της πείρας του.

Ειπώθηκαν μερικά πράγματα για τα σημερινά μέτωπα γενικά και πολλά ακόμα μπορούμε να πούμε εξετάζοντας το κάθε "μέτωπο" ξεχωριστά. Έχω προσπαθήσει να εξηγήσω (όχι με πολλή μεγάλη επιτυχία) το ενδιαφέρον που έχει το Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής σαν τόπος συνάντησης του πολιτικού πατριωτισμού με την ιδεολογική ηγεμονία στον οποίο (τόπο) συγκροτούν έναν άξονα, υποχρεωτικό στις συνθήκες της κρίσης και της αλλαγής.

Η σύγχυση τότε και σήμερα

Η οδυνηρή για την Ελληνική κοινωνία έκβαση της σύγκρουσης της δεκαετίας του '40, κρίθηκε από την σύγχυση που επικράτησε καθώς αναπτυσσόταν με επιτυχία η πολιτική λειτουργία αυτού του άξονα. Το μέγεθος του κόστους της σημερινής μεγάλης πορείας μέχρι την αίσια έκβαση της σύγκρουσης, θα κριθεί από την έγκαιρη διάλυση της σύγχυσης που υπάρχει από την αρχή της συγκρότησης αυτού του άξονα.

Στην σχέση μεταξύ πολιτικού πατριωτισμού και ιδεολογικής ηγεμονίας έχω ήδη (πλημμελώς) αναφερθεί. Το θέμα δεν είναι καθόλου εύκολο να συζητηθεί. Οι πάντες έχουν πεισθεί ότι δεν υπάρχει ζήτημα ιδεολογικής ηγεμονίας παρά μόνο επειδή κάποιοι ήθελαν τότε και θέλουν και σήμερα να την ασκήσουν. Ας δούμε λοιπόν πώς τέθηκε το ζήτημα στο πλαίσιο του ΕΑΜ και πώς τίθεται σήμερα.

Η αναλογία ανάμεσα στις δύο ιστορικές καμπές είναι ότι οξύνεται πάλι και σήμερα όπως και τότε η παγκόσμια κρίση των κοινωνικών σχέσεων και επομένως τίθεται και πάλι όπως τότε μπροστά στην κοινωνία το ίδιο επείγον ερώτημα της κοινωνικής αλλαγής.

Η βάση των διαφορών

Η ιστορική αναλογία ανάμεσα στις δύο εποχές είναι το βασικό στοιχείο της σημερινής κατάστασης και η βάση του οποιουδήποτε σημερινού πολιτικού σχεδιασμού. Απαιτείται επομένως η βαθειά μελέτη των ιστορικών αναλογιών και όχι η ρητορική εκμετάλλευση κάποιων επιφανειακών ομοιοτήτων. Τελικά, η αποτελεσματική κατανόηση των ιστορικών αναλογιών προϋποθέτει την βαθύτερη κατανόηση των πολιτικών διαφορών.

Η βάση των διαφορών, έξη ολόκληρες δεκαετίες μετά το τέλος του πολέμου είναι η αφάνταστη ανάπτυξη της τεχνολογίας που τελικά είναι η βάση της κοινωνικής ανάπτυξης. Αυτή η αναμφισβήτητη αλήθεια αγνοείται από τους μανιακούς της εξουσίας γιατί η ανάπτυξη της επικοινωνίας και του αυτοματισμού έχουν πετάξει ήδη στα σκουπίδια τις λογικές του συγκεντρωτισμού, του σκοταδισμού, της πλουτοκρατίας και των διακρίσεων.

Οι χειριστές του πολιτικού συστήματος προσπαθούν να αξιοποιήσουν την τεχνολογία προς όφελος του εξουσιαστικού ελέγχου και οι επιτελείς προσπαθούν να κρύψουν την αχρηστία τους αφαιρώντας από τον πολιτικό λόγο την παραμικρή νύξη για την παραγωγική αφθονία, μέσα στο πλαίσιο της οποίας επιχειρείται η υποδούλωση της κοινωνίας δια του τεχνητού αποκλεισμού των ανθρώπων από την πλημύρα των υλικών αγαθών.

Οι βασικές διαφορές

Πρώτη διαφορά: Η όξυνση της κρίσης που άρχισε το '29 (και οδήγησε στην σύγκρουση της δεκαετίας του '40) εκδηλώθηκε στον τομέα της παραγωγής των αγαθών. Η όξυνση της ίδιας κρίσης που έχει αρχίσει σήμερα (και οδηγεί σε μια νέα σύγκρουση) εκδηλώνεται στον τομέα της διανομής των συσσωρευόμενων αγαθών. Η διαφορά είναι τεράστια και αν δεν ανασχεθεί η τάση της Αριστεράς να την αποσιωπά, η ελληνική κοινωνία θα οδηγεί σε σοβαρότατες καταστροφές.

Επιστρατεύεται σήμερα ένα σώμα πνευματικών "αυθεντιών", μερικοί από τους οποίους είναι (επιεικώς) αμφιβόλου ποιότητας και μέσω αυτών επιστρέφει στα συνθήματα της "ανάπτυξης" και της "ανεξαρτησίας" που υποβάλλονται από τους χειριστές του συστήματος για να δικαιολογήσουν τον βάρβαρο εκσυγχρονισμό των κοινωνικών σχέσεων.

Δεύτερη διαφορά: Το πολιτικό διακύβευμα στην δεκαετία του '40 ήταν ποιο μεταβατικό πολιτικό καθεστώτος, ανάμεσα στην φασιστική και στην μπολσεβίκικη δικτατορία, θα μπορούσε να υπηρετήσει την κοινωνία στον δρόμο προς την αλλαγή. Ποιο από τα δυο καθεστώτα θα μπορούσε να εξασφαλίσει την αυτοτέλεια (εθνική ανεξαρτησία) της κάθε κοινωνίας στον αναπτυξιακό δρόμο προς το μέλλον.

Σήμερα όμως σχεδόν ολόκληρο το μεταβατικό στάδιο έχει διανυθεί υπό την κυριαρχία του φασιστικού καθεστώτος που επικράτησε στην σύγκρουση της δεκαετίας '40. Επομένως το σημερινό πολιτικό διακύβευμα της σύγκρουσης δεν είναι ποια δικτατορία θα επικρατήσει αλλά με ποιο τρόπο θα αποστρατευθούν τα επιτελεία και η σύγκρουση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς μεταφερθεί στην κοινωνική βάση.

Τρίτη διαφορά: Η πολιτική οργάνωση των δυνάμεων (δεξιών και αριστερών) που αντιπαρατάχθηκαν στην σύγκρουση της δεκαετίας του '40, ήταν υποχρεωτικά ιεραρχική, πυραμιδική, συγκεντρωτική. Οι άνθρωποι που συγκροτούσαν αυτές τις οργανώσεις μεταβίβαζαν τον λόγο τους σε ένα κέντρο και το κέντρο τον επεξεργαζόταν και τον μεταβίβαζε ακτινωτά στους ανθρώπους της κοινωνικής βάσης.

Με δεδομένο ότι ο λόγος των ανθρώπων και τότε και σήμερα αποτελεί ένα μείγμα επαναστατικών και συντηρητικών ιδεών, η επεξεργασία συντελούνταν υπό την ηγεμονία της συντηρητικής ή επαναστατικής ιδεολογίας αντίστοιχα. Το ζήτημα της οργάνωσης σήμερα είναι πως θα λειτουργήσει στην εποχή των δικτύων, αυτή η απαραίτητη επεξεργασία με τον τρόπο που λειτουργεί μια οργάνωση, χωρίς κέντρο.

Από τα μέτωπα στα δίκτυα

Από τις τρείς διαφορές που εκτίθενται πιο πάνω αυτή που κυριαρχεί είναι η τρίτη. Η ανάπτυξη του διαδικτύου ανέδειξε (και αναδρομικά) την ουσία της ανθρώπινης επικοινωνίας και οργάνωσης σαν επικοινωνία από κόμβο σε κόμβο δηλαδή από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι στο πραγματικό κοινωνικό σύστημα η έννοια των κέντρων, των προσωπικοτήτων και των αυθεντιών έχει ήδη (ευτυχώς) γελοιοποιηθεί.

Σε ότι αφορά το θεσμικό, το εξουσιαστικό σύστημα, η κυβερνώσα φασιστική συντηρητική πλευρά του εξουσιαστικού συστήματος προσαρμόστηκε στην λογική αυτή αναθέτοντας τις κεντρικές θέσεις σε διάφορους ηλίθιους (αρχίζοντας από την θέση του πλανητάρχη) και δημιουργώντας διάφορες ομαδικές συγκροτήσεις ελευθέρων ατόμων (think tanks, forums, brain storming groups) που δρουν με δυνητικούς (virtual) τρόπους: παράγοντας δηλαδή αποτέλεσμα όταν μπορεί να παραχθεί και μη παράγοντας τίποτα όταν δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση.

Ενώ η προσαρμογή του χειριστικού μηχανισμού ήταν αναγκαστική, διότι οι χειρισμοί των μηχανισμών πρέπει να γίνονται ακόμα και όταν είναι βλακώδεις, η προσαρμογή ολόκληρου του εξουσιαστικού συστήματος στην κοινωνική πραγματικότητα, η δημιουργία ενός πλήρους εξουσιαστικού δικτύου, δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί με την πλήρη ενσωμάτωση της Αριστεράς, διότι τότε το εξουσιαστικό σύστημα θα ξέκοβε τελείως από το πραγματικό κοινωνικό σύστημα.

Επιτελεία και βάση

Η διαλεκτική αντίθεση ανάμεσα στην τάση των επιτελών της υπαρκτής Αριστεράς να αναρριχηθούν στους χειριστικούς μηχανισμούς του εξουσιαστικού συστήματος και να απορροφηθούν από αυτό και στην τάση των αριστερών της κοινωνικής βάσης να διαχυθούν στο κοινωνικό σώμα, είναι το πλαίσιο των διεργασιών που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη.

Στις μέρες που έρχονται η διαλεκτική αντίθεση θα παραμένει και θα δυναμώνει, αποβάλλοντας τις περιοχές όπου η αντίθεση αποβάλλει τον διαλεκτικό χαρακτήρα της και μεταβάλλεται σε ανταγωνιστική αντίφαση, ισχυροποιώντας εξ άλλου τους δεσμούς ανάμεσα στους ανθρώπους που παραμένουν στον άξονα της Αριστεράς.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο μπορούν να ερμηνευτούν οι εξελίξεις, τόσο στην Αριστερά των επιτελείων όσο και στο άμορφο πλήθος των αριστερών της κοινωνικής βάσης που συγκροτούν την υπαρκτή Αριστερά. Στο Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής εντείνεται αν και συγκεχυμένη η διαλεκτική αντίθεση ανάμεσα στην αναγκαιότητα της ιδεολογικής ηγεμονίας και στην αναγκαιότητα του πολιτικού πατριωτισμού.

Όποια κι αν είναι η έκβαση αυτής της αντίθεσης η εκδήλωσή της ήδη παράγει καρπούς και θα συνεχίσει να παράγει ακόμα περισσότερους.