Ιστορικό της Αριστεράς | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1339
Η παγκόσμια κρίση και η ελληνική Αριστερά (03)
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 17 Μαϊου 2010

 

Περίληψη: Η σημερινή υπαρκτή Αριστερά (των επιτελείων) είναι λειτουργικά συνδεδεμένη με το εξουσιαστικό σύστημα. Δεν καλύπτει τις ανάγκες της κοινωνίας αλλά και δεν υπάρχει δυνατότητα να διορθωθεί. Η κοινωνία πρέπει να απαλλαγεί από την αυταπάτη της "υπαρκτής" Αριστεράς όπως απαλλάχτηκε από την αυταπάτη του "υπαρκτού" σοσιαλισμού. Η κοινωνία δεν μπορεί παρά να γεννήσει έναν σύγχρονο φορέα Αριστερής πολιτικής. Απαραίτητη για την γέννηση αυτή είναι η επιστροφή στην αφετηρία της θεωρίας για την κρίση.          

Η κρίση ως κρίση της Αριστεράς και η ανάγκη αναμόρφωσης της κοινωνικής συνείδησης.

Όπως ήδη έχω υποστηρίξει στα προηγούμενα τμήματα αυτού του γραφτού, το βασικό στοιχείο της σημερινής φάσης της κρίσης, είναι πως η λεγόμενη σήμερα Αριστερά έχει παραιτηθεί από την άσκηση του επαναστατικού κοινωνικού της ρόλου. Έχει παραιτηθεί με άλλα λόγια από την συνεχή προσπάθεια να αντιλαμβάνεται την κοινωνική κατάσταση, να αντιλαμβάνεται την δική της κατάσταση μέσα στην κοινωνική, να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της κοινωνικής συνείδησης και να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής ζωής τόσο στις ειρηνικές όσο και στις συγκρουσιακές περιόδους της κοινωνίας. Το πρώτο ζήτημα που τίθεται σχετικά με την κρίση, επομένως, είναι ότι η σημερινή Αριστερά σε όλες τις εκδοχές της, έχει αντιστοιχιστεί με τις διάφορες εκδοχές των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων και έχει γίνει το βασικό στήριγμα του εξουσιαστικού συστήματος. Η υπαρκτή Αριστερά έχει επωμιστεί σχεδόν εξ' ολοκλήρου την προσπάθεια να θολώσει τα νερά της σημερινής φάσης της κρίσης.

Το επόμενο ζήτημα επομένως είναι: κατά πόσο η υπαρκτή Αριστερά μπορεί να επανέλθει στον επαναστατικό της ρόλο, αν δηλαδή η υπαρκτή Αριστερά μπορεί να θεραπευτεί από τον οπορτουνισμό και να αποκολληθεί από την ουσιαστική ενσωμάτωσή της στο εξουσιαστικό σύστημα. Η απάντηση είναι όχι! Αυτό δεν μπορεί να γίνει. Οι επιτελείς της Αριστεράς έχουν οικοδομήσει την υπόστασή τους στην ενσωμάτωση, βγάζουν το ψωμί τους από την συμμετοχή τους στην προσπάθεια να υποστυλωθεί το καταρρέον εξουσιαστικό σύστημα και τρέφουν τον ναρκισσισμό τους ασκώντας εξουσία στην κοινωνική βάση που τους αντιστοιχεί. Ο βασικός λόγος ωστόσο για τον οποίο η Αριστερά δεν ανταποκρίνεται πια στις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και ακόμα χειρότερα στις σημερινές δυνατότητες της κοινωνίας είναι ότι ο θαυμαστός, για την εποχή που κατασκευάστηκε, μηχανισμός του κόμματος των μπολσεβίκων, δεν αντιστοιχεί στην σημερινή κοινωνία.

Χρειάζεται λοιπόν η κοινωνία έναν φορέα επαναστατικής αριστεράς. Δεν υπάρχει όμως κανείς που θα της προσφέρει αυτό τον φορέα και από την άλλη μεριά η κοινωνία είναι αδύνατο να επιβιώσει χωρίς μια επαναστατική πολιτική, δηλαδή χωρίς μια πολιτική αλλαγής, εκσυγχρονισμού και ανανέωσης. Κατά συνέπεια το βασικό πρόβλημα της σημερινής κοινωνίας είναι να βρει τον τρόπο με τον οποίο θα αποκολληθεί από την γελοιογραφία που έχει καταντήσει η Αριστερά, όπως αποκολλήθηκε και από την γελοιογραφία που είχε καταντήσει ο σοσιαλισμός, να μείνει ελεύθερη από τις αυταπάτες και τις ελπίδες που της υποβάλει το εξουσιαστικό σύστημα και να γεννήσει ένα νέο και σύγχρονο φορέα επαναστατικής πολιτικής, όπως ακριβώς έγινε πολλές φορές μέχρι σήμερα στην ιστορία της.

Τελικά, αν η κρίση θεωρηθεί σαν κρίση περιεχομένου του εξουσιαστικού πολιτικού συστήματος, το οποίο άλλωστε στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην αριστερά, αυτή η κρίση δεν είναι τόσο μια περίοδος ισχνών αγελάδων για το κοινωνικό σύστημα, όσο η αναγκαία και επομένως αίσια αφετηρία για την ανασυγκρότηση της επαναστατικής κοινωνικής λειτουργίας. Λειτουργία η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, αποτελεί και την προϋπόθεση για την παράλληλη εξυγίανση της συντηρητικής λειτουργίας. Από αυτή την άποψη η προσπάθεια εκ μέρους της συμπολιτευόμενης πλευράς του συστήματος για την διατύπωση ενός εξουσιαστικού πολιτικού λόγου, πρώτα με την αντιτρομοκρατική φιλολογία και μετά με την λεγόμενη αναθεώρηση της ιστορίας, τα τελευταία 10 ως 12 χρόνια δεν είναι καθόλου τυχαία. Σημαίνει κατά την γνώμη μου ότι η κοινωνία παραιτήθηκε με την σειρά της από την Αριστερά και στράφηκε στην Δεξιά. Για να το πω καλύτερα αφού η επαναστατική πλευρά του πολιτικού συστήματος έγινε συντηρητική, δεν έμενε άλλη επιλογή για την κοινωνία παρά να σπρώξει την συντηρητική πλευρά στην επαναστατική πολιτική, που βέβαια δεν είναι άλλη από τον φασισμό.

Η ανάγκη επιστροφής στην μαρξική σκέψη δηλαδή στην αφετηρία της κοινωνικής σκέψης για την κρίση.

Αυτό που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει είναι η ανάγκη και συγχρόνως αναγκαιότητα να προσαρμοστεί η κοινωνική συνείδηση στην πραγματικότητα της κρίσης. Εκκρεμεί με άλλα λόγια να κατανοηθεί από την κοινωνία η κρίση σαν βασικό στοιχείο της δυναμικής της (δηλαδή σαν βασικό στοιχείο της κοινωνικής ιστορίας) και ταυτόχρονα σαν βασική μορφή της πολιτικής σύγκρουσης η οποία είναι ο κινητήρας της δυναμικής της. Αυτή όμως η διπλή κοινωνική κατανόηση της κρίσης δεν μπορεί να προκύψει χωρίς την αναδρομή στην ιστορία της αντίληψης για την κρίση, αναδρομή που ξεκινάει από την μαρξική προσέγγιση του κοινωνικού φαινομένου.

Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση: Η επανεξέταση της μαρξικής σκέψης είναι η αναγκαστική αφετηρία για την κοινωνική κατανόηση της κρίσης, όχι για λόγους σεβασμού στον Μαρξ αλλά επειδή με τον Μαρξ καθιερώθηκε η επιστημονική εξέταση του συνολικού κοινωνικού φαινομένου. Πριν απ' τον Μαρξ, με την ανάπτυξη του ορθολογισμού, άρχισε η εξέταση των επιμέρους κοινωνικών μορφών και διαδικασιών, όπως η οικονομία, η πολιτική, η αισθητική, η ηθική, ο πόλεμος, με δεδομένη όμως και στατική την κοινωνία, και όχι την ίδια την κοινωνία σαν φαινόμενο. Αργότερα οι πατροκτόνοι του Μαρξ αφού φωτίστηκαν από την μαρξική προσέγγιση του κοινωνικού φαινομένου, διαστρέβλωσαν, ακόμα και γλωσσικά αλλά οπωσδήποτε νοηματικά, την περίφημη ενδέκατη θέση στον Φόιερμπαχ και επέστρεψαν στα επιστημονικά τους χωραφάκια εγκαλώντας τον Μαρξ γιατί δεν τους έδωσε την συνταγή, πώς να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να θίξουν την εξουσία στην οποία συμμετείχαν.

Η αναγνώριση της κρίσης σαν διακεκριμένης κοινωνικοϊστορικής διαδικασίας αρχίζει με την παρέμβαση του Μαρξ στην συζήτηση που ήδη είχε ανοίξει στις μέρες του με βασικό, έστω και υποσυνείδητο στόχο, την γνωριμία της κοινωνίας με τον εαυτό της. Με τον Μαρξ ο υποσυνείδητος στόχος γίνεται συνειδητός. Καθόλου τυχαία ο Φρόιντ ανοίγει και την πόρτα του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου και εγκαινιάζει την επικοινωνία του συνειδητού με το ασυνείδητο. Γνωριμία όμως της κοινωνίας με τον εαυτό της σημαίνει γνωριμία του κοινωνικού ατόμου με την κοινωνία, δηλαδή γνωριμία του κοινωνικού ατόμου με το κοινωνικό "άλλο άτομο" δηλαδή, τελικά, γνωριμία του κοινωνικού ατόμου με τον εαυτό του. Με άλλα λόγια η διατύπωση της επιταγής "γνώθι σ' αυτόν" του Σωκράτη, για την οποία ήπιε το κώνειο, επανέρχεται σαν επιταγή ζωής στον άνθρωπο επικεντρωμένο αυτή την φορά στην βασική σχέση ιδιοκτησίας, στην σχέση του "ιδιοκτήτη" της εργασιακής δύναμης με τον "ιδιοκτήτη" των μέσων παραγωγής.

Δισεκατομμύρια σελίδων έχουν γραφτεί για να εξηγήσουν τί ακριβώς είπε και τί ακριβώς δεν είπε ο Μαρξ. Η πατροκτονία για την οποία μίλησα άλλωστε συνίσταται ακριβώς στην "μετάφραση" του μαρξικού φιλοσοφικού έργου από τα παιδιά του. Ο Μαρξ ήπιε το κώνειο που τον κέρασαν οι συνεχιστές του, γιατί τόλμησε το αμάρτημα να βάλει στην σχέση ιδιοκτησίας ως "εαυτό" τον ιδιοκτήτη της εργασιακής δύναμης και ως "άλλο" τον ιδιοκτήτη των μέσων παραγωγής. Οι κληρονόμοι, και πατροκτόνοι του Μαρξ έκοψαν την σκέψη του σε απειροελάχιστα κομματάκια προσπαθώντας να λύσουν, σαν από θαύμα, λες και τα τσιτάτα του Μαρξ είναι σκλήθρες τίμιου ξύλου, τα προβλήματα που τους απασχολούσαν προσωπικά, στις διαδοχικές φάσεις της μετέπειτα πολιτικής ιστορίας. Και έτσι αν μαζέψουμε τα ξυλαράκια στα οποία έχει καταθρυμματιστεί ο Μαρξ μπορούμε να φτιάξουμε κατά βούληση μαρξικά ξόανα για όλες τις Αριστερές εκκλησίες του κόσμου, ορθόδοξες και αιρετικές. Η κρίση μας δίνει την ευκαιρία να ξαναγυρίσουμε στην αφετηρία της κοινωνικής σκέψης, δηλαδή στην αφετηρία της θεωρίας για την κρίση των κοινωνικών συστημάτων και τελικά στην αφετηρία της ιστορικής και πολιτικής θεωρίας για την κρίση του παρόντος κοινωνικού συστήματος.

Αν δούμε την κρίση σαν μέρος μιας διαδικασίας αλλαγής του κοινωνικού συστήματος, που έχει την μορφή, κρίση, αναταραχή, επανάσταση (όπως έχουμε νομίζω κάθε δικαίωμα, αφού αυτή η διαδικασία υπάρχει σε όλες τις μικρές και μεγάλες εκδοχές των κοινωνικών σχέσεων και αντίστροφα δεν υπάρχει κομματάκι ζωής που να μην εμφανίζει αυτή την διαδικασία) τότε μπορούμε να πούμε ότι ο Μαρξ δεν έκανε τίποτα άλλο στην ζωή του παρά να εξετάζει την κρίση του κοινωνικού συστήματος. Πέρασε την ζωή του προσπαθώντας να καταλάβει πώς τροποποιείται η κοινωνία μέσω της επαναστατικής διαδικασίας. Η κρίση, όπως μπορούμε, με τις σημερινές δυνατότητες κατανόησης των φαινομένων να καταλάβουμε, υπήρχε και πριν αντιληφθούμε ως κοινωνία τη σημασία της, και πριν την εξετάσουμε ως φαινόμενο. Η σύγχρονη κατανόηση της κρίσης αρχίζει με την εξέταση από τον Μαρξ της σχέσης ιδιοκτησίας μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου. Αν θέλουμε επομένως να κατανοήσουμε την κρίση του εξουσιαστικού κοινωνικού συστήματος, στην σημερινή της φάση οφείλουμε να πιάσουμε το κουβάρι της σκέψης για την κρίση από την αρχή και η αρχή του κουβαριού είναι χωρίς καμιά αμφιβολία η αντίληψη του Μαρξ για την κρίση του "καπιταλισμού".

κείμενο pdf
Δεν υπάρχει !