Πολιτική | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτ, 29 Νοεμ 2004 | hits: 1699
Η επιστήμη του τρόμου
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 29 Νοεμ 2004

Η πολιτική κατάσταση φαίνεται συνηθισμένη αλλά τα σημάδια, πως γρήγορα θα μπούμε σε μια πορεία κραδασμών και ανακατατάξεων είναι φανερά και όλο πυκνώνουν. Τα πάντα στον σημερινό κόσμο μας εθίζουν σε μια πρωτοφανή πρακτική βίας. Στην Ελλάδα απ' τα παιχνίδια με τις συνθήκες κράτησης των "τρομοκρατών", μέχρι τα τηλεοπτικά παιχνίδια με θέμα τον ανταγωνισμό και την αλληλοεξόντωση, όλα προετοιμάζουν την κοινωνία για μια πολιτική και πολιτιστική ζωή με αποκλειστικό νόημα την βία.
Ενιαίο σχέδιο ασφαλώς δεν υπάρχει, όλα όμως γίνονται "σαν να" τα σχεδιάζει η παγκοσμιοποιούμενη εξουσία. Ακόμα και οι υποτιθέμενοι αντίπαλοί της ενεργούν "σαν να" προσπαθούν να διευκολύνουν την εφαρμογή ενός σχεδίου. Δέχονται ουσιαστικά την ύπαρξη μιας συμμετρίας της βίας, βρίσκουν σ' αυτήν την θέση τους και την συντηρούν. Συμμετρία όμως δεν υπάρχει, ούτε στην φύση ούτε στην κοινωνία. Η "καλλιέργειά" της επομένως και ο εκβιασμός μιας προοπτικής ελεγχόμενου συμμετρικού ανταγωνισμού - αν μπορούσε να πετύχει - θα απέβαινε ολέθρια.

Η αυτοδυναμία της βίας

Μέχρι το τέλος του ψυχρού πολέμου η βία θεωρούνταν μέσο πολιτικού ανταγωνισμού. Μεσολάβησε, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, το σχήμα «βία - αντιβία» που καπηλευόταν το παλιότερο σχήμα «αντεπαναστατική βία - επαναστατική βία». Με την έναρξη της αντιτρομοκρατικής εκστρατείας, άρχισε να αναζητείται, στο πεδίο της πολιτικής και της επιστήμης, μια νέα θεώρηση της βίας, προσφορότερη για την συγκρότηση της αυτοκρατορικής πολιτικής.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι γνωστοί, απ' τον "ιστοριογραφικό εμφύλιο", καθηγητές Μαραντζίδης - Καλύβας, κατέληξαν στην εφεύρεση της "φρέσκιας" ιστοριογραφίας ξεκινώντας απ' την ανακάλυψη της βίας. Ένα εύγλωττο δείγμα της αναζήτησης, μας δίνει ένα άρθρο του πρώτου με τίτλο «Από τα λόγια στις πράξεις: από την ανάλυση της ιδεολογίας στη μελέτη της βίας» που δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο, τον Μάρτιο του 2003 .
Προσπαθεί να αποδείξει το άρθρο, ότι η βία είναι η «ανεξάρτητη», η «αυτόνομη» και επομένως η μόνη «μεταβλητή» των συγκρουσιακών καταστάσεων. Η ιδεολογία είναι απλά και μόνο το πρόσχημα για την άσκησή της! Αυτό ακριβώς! Τι νομίζει πως θα ωφελήσει τον ίδιο τον συγγραφέα αυτή η αφέλεια, είναι ένα ζήτημα. Τι θα ωφελήσει όμως την αυτοκρατορική εξουσία την οποία υπηρετεί, μας ενδιαφέρει περισσότερο.

Η θέση της βίας

Η ιδέα πως η βία είναι μια αυτοδύναμη πράξη είναι εσκεμμένη διαστρέβλωση της μαρξιστικής άποψης για την ιστορική σημασία της βίας. Η γελοιότητα της απομίμησης έγκειται στο ότι ενώ προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την μαρξική αντίληψη για τον κοινωνικό χαρακτήρα των πολιτικών συγκρούσεων, προσπαθεί συγχρόνως να παρουσιάσει την κοινωνία σαν ένα κοπάδι από ζώα που δεν έχουν πολιτική βούληση αλλά άγονται και φέρονται από τα βίαια ένστικτά τους.
Στο άρθρο, η Γιουγκοσλαβία εξισώνεται με την Ρουάντα σαν «παράδειγμα της διεθνούς αταξίας» που αποδεικνύει πως «η βία απέκτησε ξαφνικά αυτόνομη οντότητα και αξία». Και μη φανταστεί κανείς ότι ανακαλύφθηκαν τα κρυφά πολιτικά αίτια της αλληλοσφαγής στην Ρουάντα. Τουναντίον ανακαλύφθηκαν τα ανθρωποφαγικά αίτια της «αταξίας» στη Γιουγκοσλαβία. Άλλωστε το άρθρο ξεκινάει εξομοιώνοντας μεγαλόψυχα τον Σάββα Ξηρό με τον George Bush, με την κρίση ότι κανείς δεν προσέχει τα ιδεολογικά τους προκαλύμματα όσο τις βίαιες πράξεις τους!
Την "πραγματικότητα" της βίας την βλέπουμε όλοι. Το πρόβλημα είναι πως περιγράφουμε το πλαίσιό της, πως την "ερμηνεύουμε". Αλλά μάθαμε και από τις ιστοριογραφικές επιδόσεις των Μαραντζίδη - Καλύβα πως απεχθάνονται την ερμηνεία γιατί είναι μυθοπλασία. Αυτό είναι το κλειδί για να καταλάβουμε και πως φαντάζονται τον εαυτό τους σαν διεκδικητή της πανεπιστημιακής εξουσίας.
Η εξουσία δεν εξηγεί αλλά πράττει. Μια νέα (επαναστατική) εξουσία, πράττει σύμφωνα με τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της κοινωνίας και άρα δεν χρειάζεται να εξηγήσει. Μια εκφυλισμένη εξουσία (σαν την σημερινή) πράττει ενάντια στα συμφέροντα της κοινωνίας και άρα δεν μπορεί να εξηγήσει. Επομένως η ιστορική φάση, στην σχέση κοινωνίας και εξουσίας, ορίζει και την αναλογία λόγου και βίας στην πολιτική σύγκρουση.

Η μελέτη της βίας

Είναι γενικά παραδεκτό, ως σχήμα, ότι η βία και ο λόγος είναι τα δύο συστατικά μέρη της επικοινωνίας. Ο ρητός λόγος έχει αναγκαστικά ένα μέρος βίας και η βία έχει αναγκαστικά ένα μέρος ρητού λόγου. Γενικά, στην κοινωνία, η βία αντιπροσωπεύει το φυσικό και ο λόγος το πολιτισμικό. Ειδικά, στην πολιτική σύγκρουση ή αλλιώς στην πολιτική επικοινωνία το ένα συστατικό μέρος είναι ο πολιτικός λόγος και το άλλο είναι η πολιτική βία.
Η μελέτη της πολιτικής βίας (σαν μέρος της μελέτης της σχέσης πολιτικής και Ιστορίας) "έπρεπε" να έχει βαθύνει λίγο πριν και στην διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η εμβάθυνση που δεν ήταν βέβαια καθήκον επιστημονικό αλλά πολιτικό, "αμελήθηκε" στην πολιτική έκφραση της επαναστατικής πλευράς της κοινωνίας. Έτσι εξηγείται (με πολιτικούς και όχι ιστορικούς όρους) η παράδοξη κοινωνική ήττα της δεκαετίας του '40. Εκεί βρίσκεται και το κλειδί για την κατανόηση της πολιτικής καθυστέρησης στις έξη, μέχρι στιγμής, δεκαετίες του μεταπολέμου.
Η Ιστορία όμως δεν καταργείται. Το πολιτικό καθήκον που αμελήθηκε απ' τους "αρμόδιους", έκανε τον γύρο του κόσμου (Ρωσία, Κίνα, Ευρώπη, ΗΠΑ), για να καταλήξει στα χέρια των "αναρμόδιων".
Η απελευθέρωση της αγοράς και η εξαΰλωση της οικονομίας, οδήγησαν σε μια πρωτοφανούς αθλιότητας, αγοροπωλησία, υλικών, ιδεών και ανθρώπων. Κι όμως σ' αυτό το πλαίσιο, εξευρέθηκαν υλικά και διαδικασίες, αναδείχθηκαν ιδέες και σκέψεις, συγκροτήθηκαν ομάδες και σχέσεις. Το ευτελές με το πολύτιμο, το άχρηστο με το απαραίτητο, το ευφυές με το βλακώδες, αναμείχθηκαν σε έναν υλικοπνευματικό αχταρμά, ανάξιο μεν της σημερινής κοινωνίας, που όμως δικαιολογείται θαυμάσια σαν μετατόπιση του ιστορικού έργου από την επανάσταση στην αντεπανάσταση.

Το αποτέλεσμα

Αυτό που νομίζουν ότι κάνουν, οι άνθρωποι, δεν είναι απαραίτητα αυτό που κάνουν! Οι καθηγητές Μαραντζίδης και Καλύβας, πουλάνε στην επιστημονική αγορά ιδεολογήματα, τα οποία αλληθωρίζουν ανάμεσα στην επιστήμη και στην πολιτική και παραμένουν αντιεπιστημονικά και απολιτικά. Νομίζουν ότι έτσι θα πλουτίσουν και θα δοξαστούν, προσφέροντας στην αυτοκρατορική εξουσία το σωσίβιο μιας στρατηγικής με κέντρο την βία. Αλλά η στρατηγική αφορά το τελικό αποτέλεσμα που επιδιώκεται και όχι το μέσον. Αν σε κάτι μοιάζει πραγματικά ένας τρομοκράτης με τον Bush, είναι πως δεν ξέρει τι θα πετύχει μέσω της βίας που ασκεί.
Αλλά μήπως ξέρει κι ο Νίκος Μαραντζίδης τι θα πετύχει με τις βόμβες (κροτίδες) των επιστημονικών του προτάσεων; Κάποιο προσωπικό όφελος; Μια παραπάνω γραμμούλα στο Βιογραφικό του Σημείωμα; Το πραγματικό αποτέλεσμα της επιστημονικής του στρατηγικής θα είναι η αποκάλυψη της αφασίας της αυτοκρατορικής εξουσίας και η αφαίρεση του σωσίβιου της κοινωνικής σύγχυσης που την κρατάει ακόμη στην ζωή. Όσο γι αυτό χαλάλι ο κόπος του!