Η φάση της εμφύλιας σύγκρουσης στην ιστοριογραφία του Εμφυλίου, που άρχισε με την ανοιξιάτικη διακήρυξη του "νέου κύματος" συνεχίζεται. Η επόμενη μάχη θα δοθεί στο συνέδριο με τίτλο: «"εχθρός" εντός των τειχών: όψεις του δωσιλογισμού στην Ελλάδα της κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου» που οργανώνει στις 2,3,4 Ιουλίου 2004, στην Σαμοθράκη, το "Δίκτυο για την Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων". Θα προσέλθουν σ΄ αυτό, όλες σχεδόν οι σημαντικές προσωπικότητες του ιστοριογραφικού χώρου και αναμένεται να διαμορφωθούν εκεί, τελικά, οι παρατάξεις που συμμετέχουν στον ανορθόδοξο αυτό πόλεμο. Όπως κι αν εξελιχθεί πάντως, η διαμάχη θα παραμένει, στην ουσία της, έκφραση της επείγουσας ανάγκης για μια νέα εκσυγχρονισμένη ερμηνεία του εμφυλίου πολέμου. Για την "πιλοτική" σημασία αυτής της ερμηνείας στην σύγχρονη κοινωνική σκέψη και για την πολύπλοκη σχέση πολιτικής - ιστορίας και εξουσίας - κοινωνίας, θα επιχειρήσω σ' αυτό το σημείωμα μερικές νύξεις.

"Ερμηνεία" είναι το λογικό σχήμα δια του οποίου αντιλαμβάνεται κάποιος ένα φαινόμενο. Την ερμηνεία αυτή, ανάλογα με την θέση του, στην κοινωνία από άποψη εξουσίας, προσπαθεί να την προτείνει ή να την επιβάλει. Η πολιτική σύγκρουση επομένως, η οποία είναι στο ιδεολογικό της μέρος, σύγκρουση ερμηνειών, έχει σαν πολιτικό διακύβευμα την εξουσία αλλά σε τελευταία ανάλυση έχει ιστορικό περιεχόμενο: με βάση την ερμηνεία που επικρατεί, οδηγεί στην τροποποίηση της κοινωνίας. Η πολιτική σύγκρουση, στην σημερινή της μορφή, εμφανίζεται να έχει δύο πλευρές: την τρομοκρατική και την αντιτρομοκρατική. Δεν φαίνεται όμως να έχει αντικείμενο! Ποιο είναι το αντικείμενο της επίθεσης στους δίδυμους πύργους; Ποιο είναι το αντικείμενο της επιδρομής στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ; Τα ερμηνευτικά σχήματα που μηχανεύτηκαν εσχάτως τα think tanks της πλανητικής εξουσίας κατέρρευσαν. Το μοντέλο της σύγκρουσης ανάμεσα στον "άξονα του καλού" και στον "άξονα του κακού" είναι το μόνο βάσιμο (χωρίς ειρωνεία) ερμηνευτικό σχήμα του σημερινού κόσμου. Αν όμως αυτό το αφηρημένο αντικείμενο της σύγκρουσης, ερμηνευτεί από την πλευρά της κοινωνίας, οι μέρες της πλανητικής εξουσίας είναι μετρημένες. Χρειάζεται λοιπόν επειγόντως, στην εξουσία, μια πολιτική ερμηνεία από την δική της πλευρά.

Η ερμηνεία ωστόσο δεν παράγεται με παρθενογένεση αλλά με την ενεργοποίηση της ιδεολογικής σύγκρουσης. Σε ποια ιδεολογική σύγκρουση θα παραχθεί η αυτοκρατορική ερμηνεία της κοινωνίας; Ο Μπιν Λάντεν, ο Μιλόσεβιτς, ο Σαντάμ δεν είναι αντίπαλοι της Αυτοκρατορίας αλλά αντίζηλοι του εκάστοτε αυτοκράτορα. Η Αυτοκρατορία, σαν εξουσία, δεν πηγάζει από μια ταξική θέση, αν και οι μέτοχοί της προέρχονται από τις κυρίαρχες τάξεις. Μόνος εχθρός επομένως της αυτοκρατορίας παραμένει μια αφηρημένη απειλή αταξίας, που ή ίδια δημιουργεί, προσωποποιεί, και ονομάζει "τρομοκρατία". Και αφού ο κοινωνικός φορέας της τρομοκρατίας είναι ανύπαρκτος, δεν μπορεί παρά να είναι φορέας ολόκληρη η κοινωνία. Αλλά η κοινωνία δεν μπορεί να ονομαστεί σαν πολιτικός φορέας της τρομοκρατίας, κατηγορείται λοιπόν η αριστερά για πολιτική και στην εν λόγω περίπτωση ιστορική υπόθαλψή της! Ορίζεται σαν αντίπαλός της αυτοκρατορίας και προσδοκάται ότι στην νικητήρια σύγκρουση μαζί του θα δημιουργηθεί μια βάσιμη εξουσιαστική ερμηνεία. Παρακολουθήσαμε την αποτυχία αυτής της προσπάθειας στην αντιτρομοκρατική εκστρατεία, όπου επαναλήφθηκε ο εμφύλιος ως φάρσα. Θα την παρακολουθήσουμε και στον τομέα της ιστοριογραφίας όπου ως φάρσα ερμηνεύεται. Και στις δυό περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι η φαρσοποίηση του ιστορικοπολιτικού λόγου.

Το "νέο" ιστοριογραφικό "κύμα", εχει αποκηρύξει τον όρο ερμηνεία! Περιορίζεται στην "περιγραφή" των "πραγματικών" γεγονότων που ερμηνεύονται από μόνα τους. Θα ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της ιστοριογραφικής "μυθοπλασίας" επιβάλλοντας την "διεπιστημονική" προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων. Ορίζει σαν αντιπάλους του, αυτούς που ευθύνονται για την ιστοριογραφική "μυθοπλασία" και την "ηρωοποίηση" της "ερυθράς τρομοκρατίας" του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ! Η οποία "μυθοπλασία" καλύφθηκε κάτω από το πρόσχημα της "εθνικής αντίστασης". Κατά τα λεγόμενά της, η αντίπαλη πλευρά, στον οίστρο της μυθοπλασίας της, αδικεί τους "ταγματασφαλίτες" και τους γενικά "τους συνεργάτες των γερμανών", "δαιμονοποιώντας" μια κατηγορία "αμάχων" πολιτών που πήραν τα όπλα για να υπερασπιστούν την πολιτική ελευθερία από την απειλή της "ερυθράς τρομοκρατίας".

Ωστόσο, οι περιγραφές αυτές, υποβάλουν λαθραία μια ερμηνεία όχι μόνο δική της αλλά και των αντιπάλων της. Το "νέο κύμα" ουσιαστικά υποστηρίζει ότι ο Εμφύλιος, σαν φαινόμενο, υπάρχει μόνο για τις λεγόμενες κοινωνικές επιστήμες: ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, κοινωνική ψυχολογία κλπ. Για τον ιστορικό ο εμφύλιος δεν είναι φαινόμενο αλλά αντικείμενο! Θα ερευνήσει με αστυνομικές μεθόδους τα γεγονότα και θα τα "προσάγει" στα εργαστήρια των "αμερόληπτων" κοινωνικών επιστημών, για να αποφανθούν περί της "ενοχής" αυτών που τα "διέπραξαν". Η πολιτική πλευρά της πολιτικής Ιστορίας είναι ένα ανυπόστατο μύθευμα της "δικαιωτικής" ιστοριογραφίας. Ποια πολιτική εκτός από την πολιτική επιστήμη μπορεί να υπάρξει αφού το πολιτικό σύστημα είναι αιωνίως δεδομένο και αφού ο κομμουνισμός, που τόλμησε να το αμφισβητήσει, κατά την έκφραση του εξ Ηνωμένων Πολιτειών γκουρού της νεοκυματικής πολιτικής επιστήμης "πέθανε" προ πολλού;

Η ερμηνεία του εμφυλίου σαν τρομοκρατία προϋποθέτει την επέκτασή του μέχρι το 1943. Για δύο λόγους: Από την μια μεριά η παρουσία των Γερμανών διευκολύνει την αποπολιτικοποίηση των συγκρούσεων, με τον ισχυρισμό ότι δεν υπήρχε θέμα εξουσίας σ' αυτές και δικαιώνει, σαν αντεκδίκηση, το όργιο βίας που ακολούθησε. Αλλά κυρίως, από την άλλη μεριά, αποτελεί μια παγίδα για την προσέλκυση μιας βολικής αντίπαλης ερμηνείας: Δεν είναι ο εμφύλιος που επεκτείνεται μέχρι το 1943 αλλά η εθνική αντίσταση που επεκτείνεται μέχρι το 1949. Κατά μια τέτοια ερμηνεία όχι μόνο η αντίσταση κατά της Ναζιστικής Κατοχής έχει σαφή εθνικοπατριωτικό χαρακτήρα, αλλά και ο επιβεβλημένος έξωθεν εμφύλιος είναι εθνική αντίσταση ενάντια σε μια κατοχή άλλης μορφής που ήταν η αγγλοκρατία και η αμερικανοκρατία. Παρά την αλήθεια της, αυτή η άποψη υποκρύπτει την παραδοχή ότι το λεγόμενο "δημοκρατικό κοινωνικό σύστημα" είναι δεδομένο και ασφαλές και άρα ο μόνος εχθρός του είναι πράγματι η "τρομοκρατία".

Αυτή είναι η ερμηνευτική που προσπαθεί να περάσει στον επιστημονικό χώρο το "νέο κύμα". Μια πολιτική ερμηνεία της ιστορίας για λογαριασμό της αυτοκρατορικής εξουσίας. Εχει κάθε δικαίωμα να το κάνει. Εχει κάθε δικαίωμα να ισχυρίζεται ότι πρόκειται για επιστήμη. Το ζήτημα είναι η άλλη άποψη. Όπως σε κάθε εμφύλιο η πλευρά του "νέου κύματος" προσπαθεί να δώσει την μάχη στο πεδίο που αισθάνεται δυνατή. Προσπαθεί να σύρει την αντίπαλη πλευρά στο έδαφός της. Ποιος θα πέσει ατομικά στην παγίδα και ποιος όχι είναι θέμα επιλογής. Από κει και πέρα η άποψή μου είναι ότι η αυτοκρατορική πολιτική οδηγεί πράγματι στην σύγχρονη ερμηνεία του Εμφυλίου, αλλά μέσα από έναν δρόμο ιδιαίτερα πολύπλοκο. Καταλήγοντας όμως θα ήθελα, στα στενά περιθώρια αυτού του κειμένου, να θυμίσω κάτι που οι επιστήμονες και πολιτικοί φροντίζουν επιμελώς να ξεχάσουν τον τελευταίο μισό αιώνα: ο Εμφύλιος Πόλεμος, ήταν παντού και πάντα, κατά την ερμηνεία της μιας πλευράς, ένας πόλεμος εναντίον κακοποιών, κλεφτών, κατσαπλιάδων, δολοφόνων και τρομοκρατών. Τίποτα σοβαρό δεν προσθέτει το "νέο κύμα". Η άλλη πλευρά όμως είχε μια άλλη άποψη, που την αγνοούν οι γκουρού του νέου κύματος, παρά τα εκατομμύρια των σελίδων που έχουν διαβάσει! Το χειρότερο γι αυτούς είναι ότι δεν μπορούν να φανταστούν πόσο την αγνοούν!