Πολιτισμός | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1465
Η τέχνη ως πρόκληση και η τηλεόραση ως παρακμή
άρθρο του Χάρη Πεϊτσίνη
Τριτ, 25 Μαϊου 2004

Η τέχνη λουλουδίζει μέσα απ τον ιστορικό χρόνο, κυλά στις φλέβες του ανθρώπου, προβάλλει θριαμβευτικά το πρόσωπο της στον πολιτισμό μας πλουτίζοντας την ατμόσφαιρα με μια αύρα κάλλους κι αισθητικής. Λευτερώνει τον κρυμμένο ενθουσιασμό του δημιουργού, παίζει με τις αισθήσεις περιφρονώντας την πεζή λογική, την εκχυμωμένη από κάθε ίχνος αισθήματος. Εκφράζει την χαμένη αρμονία μιας ζωής βυθισμένης στη σκληρότητα και την πάλη και για να θυμηθούμε λίγο την αρχαία Ελλάδα σέρνει μαζί της κάτι απ' την Τάξη του Απόλλωνα και το Χάος του Διονύσου.

Η ιστορία και η κοινωνία μέσα από ένα διαρκές γίγνεσθαι συμμετέχουν στη γένεση της τέχνης. Απ τη στιγμή της δημιουργίας της όμως εκείνη, όπως εκφράζεται μέσα απ τα πολύμορφα ρεύματά της ακολουθεί πολύπλοκες πορείες, εξελίσσεται, ανθίζει, μαραίνεται και αποσυντίθεται όχι όμως προτού αγκαλιάσει τους ίδιους της τους γεννήτορες με τα πολύτιμα νήματά της σημαδεύοντας τελικά ανεξίτηλα, τα θεμέλια που την στήριξαν.

Το ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι με τις σαρωτικές του αλλαγές και την διαρκή εξέλιξη είναι ο συρμός της τέχνης ενώ η δημιουργικότητα του καλλιτέχνη ο κινητήρας της. Όμως ο κινητήρας αυτός βομβαρδίζοντας με ριπές φαντασίας την ατμομηχανή μας, τη σπρώχνει πέρα και πάνω από τις δεσμεύσεις του χώρου και του χρόνου, την εκτροχιάζει από το συμβατικό "Τώρα", οδηγώντας την σε απάτητα συχνά μονοπάτια. Εύκολα λοιπόν συμπεραίνουμε ότι η τέχνη συμπυκνώνει μέσα της το παρόν, το παρελθόν και ταυτόχρονα μια υπέρβαση, που εντοπίζεται ακριβώς στη μεθόριο, όπου το καθρέφτισμα κάθε εξωτερικής επιρροής στον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη, συναντά την ανεξέλεγκτη και συχνά οργιαστική του φαντασία, τις πλευρές εκείνες του μυαλού του που δύσκολα αν όχι ακατόρθωτα εκφράζονται εντός της κοινωνικής και υλικής ακόμα πραγματικότητας.

Λογικό είναι επομένως ένα τέτοιο γιγάντιο οικοδόμημα να περικλείνει μέσα του και τις «σκοτεινές» πτυχές της ανθρώπινης σκέψης, όπως έχουμε μάθει να χαρακτηρίζουμε την πλευρά μας που στέκει απομακρυσμένη, περιθωριακή και συνήθως παντελώς εχθρική προς την κρατούσα ηθική τάξη, προς κάθε «τάξη» γενικά, που μας περιορίζει σε έτοιμες, προπαρασκευασμένες φόρμες σκέψης και δράσης.

Έτσι είχαμε τον Τριστάν Τζαρά με τους ντανταϊστές να διακηρύσσει «είμαι κατά των συστημάτων. Το πιο αποδεκτό σύστημα είναι να μην έχεις κανένα σύστημα και καμία αρχή». Οι μπήτνικς στη μεταπολεμική Αμερική χάραξαν νέες πορείες στον ορίζοντα τις τέχνης μέσα από έναν κόσμο καταχρήσεων, τοξικών παραδείσων και ελευθεριακής σεξουαλικότητας. Τα μουσικά κινήματα του ροκ, και των παρακλαδιών του συντάραξαν τις μητροπόλεις της δύσης με μια επαναστατική θύελλα που συνάρπασε όσο και τρόμαξε τις αστικές κοινωνίες εκφράζοντας το κύμα αμφισβήτησης της δεκαετίας του 60 και αργότερα. Οι ακρότητες, ο εξτρεμισμός αυτών των τάσεων μπορεί να γίνει κατανοητός μονάχα ως οργανικό μέρος ενός συνόλου που περιελάμβανε εκτός από την αντίδραση και τη θετική δράση, θέσεις δυναμικές, πρωτότυπες, εντυπωσιακές, που στόχευαν στο γκρέμισμα των υποστυλωμάτων ενός καταπιεστικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

Φυσικά η ισχύς των δυνάμεων που επηρεάζουν την τέχνη (κοινωνικές σχέσεις, ιστορική εξέλιξη, φαντασία κλπ) είναι συχνά ανισομερής. Η ακατάβλητη θέληση του Κράτους και η συντριπτική του Βία σ όλες τις μορφές της π.χ. χαλίνωσε πολλές φορές, κατά τη διάρκεια της ιστορίας, την καλλιτεχνική δημιουργία συσφίγγοντας την μέχρι σημείου πνιγμού. Τι χώρος να υπάρξει για δημιουργική φαντασία σ ένα τέτοιο ασφυκτικό κλίμα; Και από την άλλη πλευρά ποια σπουδαία κοινωνική έκρηξη, ποιο συγκλονιστικό γεγονός μπορεί να αντισταθμίσει μια ατάλαντη και αδέξια καλλιτεχνική ψυχή; Το αναμενόμενο αριστούργημα μοιραία θα προδώσει τις μεγαλειώδεις επιρροές του. Συνεπώς, από την άποψη της καλλιτεχνικής αξίας, συχνά οι δυνάμεις αυτές λόγω της χαμηλής τους ποιότητας δρουν αρνητικά στο τελικό άθροισμα οδηγώντας το κάποτε στο μηδέν!

Μέσα σ αυτά τα πλαίσια λοιπόν αναμενόμενο είναι το συμπέρασμα ότι η γενικευμένη πολιτιστική κρίση του νεοελληνικού κράτους αντιφεγγίζει στο χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας καλύπτοντας τον με τη βαριά της σκιά. Ευτελισμένη σε πολλές επιμέρους εκφάνσεις της, η τέχνη έχει πια και έναν άλλο δυνατο εχθρό. Τα ΜΜΕ που ικετεύοντας σε χρόνους ειδησεογραφικής νηνεμίας για μια οποιαδήποτε αποκλειστικότητα ανασύρουν την τέχνη από το βυθό για να παίξουν μαζί της, τη χρησιμοποιούν σαν όπλο στον αγώνα της τηλεθέασης.

κείμενο pdf
Δεν υπάρχει !