Ιστορία | ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Σάββ, 4 Ιουν 2005 | hits: 1685
Η μάχη του Γράμμου στην Πρέβεζα
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Σάββ, 4 Ιουν 2005

Το φετινό συνέδριο του Δικτύου για την Μελέτη των Εμφυλίων Πολέμων (ΔΜΕ) διεξάγεται στην Πρέβεζα (1-3 Ιουλίου 2005), με θέμα «Η κοινωνία σε πόλεμο: στρατός και αντάρτες στη δεκαετία του 1940». Το ΔΜΕ και ο ιστοριογραφικός εμφύλιος έχουν μια προϊστορία ανάλογη με αυτήν του πραγματικού εμφυλίου και στην Πρέβεζα θα δοθεί η σημαντική και ίσως τελική μάχη του. Οι αναγνωριστικές αψιμαχίες έχουν εξαντληθεί σε προηγούμενες φάσεις, η διάταξη των δυνάμεων έχει οριστικοποιηθεί, οι αθέατοι παράγοντες έχουν γίνει πιεστικοί, το θέμα του συνεδρίου, αφορά το μοναδικό κλειδί για την ιστορική ερμηνεία της σημερινής κοινωνίας. Δεν μπορεί επομένως παρά να κριθεί σ' αυτό το συνέδριο ποια πλευρά θα επικρατήσει στον χώρο της Ιστορικής και Πολιτικής επιστήμης.

Η Ιστορία, και μάλιστα αυτή της δεκαετίας '40, αφορά την κοινωνία. Ωστόσο οι εμπόλεμοι έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν τον πόλεμό τους στον χώρο των λεγομένων "ειδικών ερευνητών", ανοίγοντας με δυσφορία η κλείνοντας με ευχαρίστηση τις πόρτες των συζητήσεών τους, ανάλογα με τις ανάγκες της διαμάχης. Στην "κλειστή" ωστόσο συζήτηση έχει εμπλακεί τα τελευταία χρόνια ένα σεβαστός αριθμός επιστημόνων από διάφορες ειδικότητες που άλλωστε είναι οι στρατιώτες και οι αντάρτες αυτού του επιστημονικού εμφυλίου, που όπως και οι αντίστοιχοι της δεκαετίας του '40, αντί να διαφωνούν δημιουργικά μεταξύ τους, έχουν υποχρεωθεί να "στρατευθούν" στις δύο εξ ίσου ανιστορικές ερμηνείες της Ιστορίας.

Οι "στρατηγοί" των δυο πλευρών, πέρα από τις "επιστημολογικές" τους διαφωνίες, δεν έχουν αποφασίσει πια είναι η ουσιαστική τους διαφορά, πράγμα που γίνεται πάντα βέβαια στις διαμάχες για την εξουσία. Ένας τρίτος όμως, μπορεί να αντιληφθεί ότι οι απόψεις τους καθορίζονται θετικά ή αρνητικά από τις ανάγκες της υπό διαμόρφωση αυτοκρατορικής εξουσίας. Απ' την μια μεριά, η θετική αντίληψη πως η εξουσία είναι αδιαίρετη και άρα οι κοινωνικές συγκρούσεις ανήκουν στην σφαίρα της κοινωνικής ψυχοπαθολογίας. Απ' την άλλη μεριά η αρνητική αντίληψη πως στις πολιτικές συγκρούσεις αντιμάχονται δημοκρατικές και αντιδημοκρατικές εξουσίες. Και κατά τις δυό αντιλήψεις η πολιτικοϊστορική επιστήμη οφείλει να υπηρετεί την έτσι ή αλλιώς εννοούμενη εξουσία.

Στην πραγματικότητα οι παραπάνω αντιτιθέμενες επιστημονικές αντιλήψεις έχουν σαν κοινή βάση την περιφρόνηση της κοινωνίας ως μοναδικού υποκειμένου του πολιτικοϊστορικού γίγνεσθαι. Η αντιπαράθεσή τους έχει μια εκπληκτική ομοιότητα -τηρουμένων των αναλογιών- με την αντιπαράθεση των στρατηγικών αντιλήψεων στην μάχη του Γράμμου. Αμφότερες οι πλευρές, παρά τις φλυαρίες περί "ανώνυμων πρωταγωνιστών" στην μια και περί "αντιστεκόμενου λάού" στην άλλη, περιφρονούν την κοινωνία, όχι μόνο στις επιστημονικές ερμηνείες τους αλλά και στην επιστημονική τους αντιπαράθεση. Μ' αυτά τα δεδομένα η έκβαση της μάχης της Πρέβεζας δεν μπορεί να είναι άλλη παρά η έκβαση της μάχης του Γράμμου.

Παρά την σαφέστατη ποιοτική υπεροχή τους οι επιστήμονες που, με τα σημερινά δεδομένα, δικαίως κυριαρχούν στον Ιστοριογραφικό χώρο, θα υποχρεωθούν σε έναν ταπεινωτικό συμβιβασμό, που θα είναι το τίμημα της αλαζονείας τους. Αλλά, αν και αστάθμητος, καθοριστικός παράγων της σύγκρουσης είναι η κοινωνία. Αυτή κρατάει το κλειδί για την Ιστορική ερμηνεία της δεκαετίας του '40. Αυτή, αργά ή γρήγορα, θα ξεκλειδώσει την πόρτα που θέλουν κλειστή οι αντιμαχόμενοι για την ακαδημαϊκή εξουσία.