Πολιτισμός | ΣΕΛΙΔΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ | hits: 1527
Ντόπινγκ: Η Κίρκη του επαγγελματικού αθλητισμού
άρθρο του Χάρη Πεϊτσίνη
Τετ, 1 Σεπτ 2004

Αναβολικά, στεροειδή, παράνομες ουσίες, ύποπτα πρόσθετα διατροφής. Η ολυμπιάδα των υπέρ-χορηγών, των υπέρ-δεξιώσεων και των υπέρ-ιπτάμενων ζέπελιν απαιτεί υπέρ-ανθρώπους για την ομαλή διεξαγωγή της. Η Νίκη όπως την είχαν ονειρευτεί οι αρχαίοι, ταπεινή και δυσπρόσιτη, φαντάζει σήμερα θλιβερό απομεινάρι ενός εδώ και καιρό ξεχασμένου παρελθόντος. Τώρα πια η άπτερη θεότητα, "εκσυγχρονισμένη", με σύριγγες γεμάτες τεστοστερόνη και μασκότ πολυεθνικών στα χέρια, μας κλείνει το μάτι πονηρά μέσα από τις οθόνες των τηλεοράσεων.

Είναι φανερό ότι ο εξ αρχαιοτάτων χρόνων δέοντας κώδικας αξιών των περισσότερων "επαγγελματιών" αθλητών αφού πρώτα συστάλθηκε αρκούντως για να δικαιολογήσει τους απαραίτητους συμβιβασμούς με τις επιταγές του σύγχρονου αθλητικού μάνατζμεντ (μυστικές διαπραγματεύσεις, υπόγειες συναλλαγές, οικονομικά ανταλλάγματα) έχει οριστικά πια υποχωρήσει στον μεσημβρινό του "τι δέον γενέσθαι" για να εξασφαλιστεί ο επιούσιος άρτος (συμβολικός χαρακτηρισμός που εκπροσωπεί κατά μέσο όρο ένα νούμερο με πολλά πολλά μηδενικά...). Αν το κέρδος είναι σημαντικότερο από την αθλητική πράξη καθ εαυτή και η αποτελεσματικότητα αποτιμάται πρακτικά στις υλικές απολαβές της νίκης τότε ο αγώνας χάνει κάθε αυτόνομο νόημα και υποβιβάζεται σε βοηθητικό εργαλείο για την πραγμάτωση της γιγαντωμένης αξίας που εκπροσωπεί η πρώτη θέση στο βάθρο.

Αν όμως ο αθλητισμός αντιπροσωπεύει αφαιρετικά την αποθέωση της ανθρώπινης Πράξης, αν στο ξετύλιγμα του καταφέρνει να ενώσει πνεύμα και σώμα ωθώντας τα στην υπέρβαση της ίδιας τους της φύσης, αυτό το θαυμαστό γεγονός δε συμβαίνει εξαιτίας της επιβράβευσης που θα δοθεί εν τέλει στον πρωταθλητή από την adidas και την coca cola αλλά εξαιτίας της θέλησης του ιστορικού ανθρώπου να αγγίξει τα όρια των δυνατοτήτων του και να ξεπεράσει τελικά τον ίδιο του τον εαυτό.

Η μετατόπιση της στόχευσης του αθλητικού κόσμου σε μάλλον κυνικούς στόχους αποδεικνύει μια θεμελιώδη διαστροφή της έννοιας του αγωνίζεσθαι. Η τελειοποίηση της παράνομης διαδικασίας παραγωγής αθλητικών επιτυχιών, ο κατακλυσμός από φαρμακευτικά σκευάσματα που μετατρέπουν συνηθισμένους ανθρώπους σε παγκόσμιους πρωταθλητές είναι η μοιραία συνέπεια αυτής της διαστροφής. Παράλληλα σηματοδοτεί το οριστικό τέλος μιας αρχής, της αρχής της ευγενούς άμιλλας που ουσιαστικά σημαίνει την αρχή του τέλους για αυτό που αντιπροσωπεύει, εκφράζει και σε τελική ανάλυση "είναι" ο αθλητισμός. Το μόνο που απομένει είναι ένα γιγάντιο πεδίο μάχης στην είσοδο του οποίου οι επισκέπτες αφήνουν εκτός από τα προσωπικά τους αντικείμενα και όλες τις ηθικές τους αναστολές (του περιβόητου αθλητικού ιδεώδους συμπεριλαμβανομένου).

Η νόθευση του ανταγωνισμού μάλιστα, αποκτά εδώ μια ιδιαίτερα ωμή, σχεδόν κτηνώδη έκφραση. Μπολιασμένοι με στεροειδή οι περισσότεροι από τους αθλητές θα είναι νεκροί πριν τα 50 τους. Αυτή η προκαταβολική αυτοκτονία δεν επιβάλλεται από το Θεό, το Κράτος ή την Ιστορία παρά μόνο από μια φιλοσοφία ζωής ποτισμένη στη νοοτροπία του εύκολου κέρδους, μια βασική στρέβλωση της κύριας σκόπευσης του αθλητισμού.

Η υπερτροφία του κινήτρου της διάκρισης οδηγεί σε τραγελαφικές καταστάσεις... Δεν είμαστε μακριά από την εποχή που γενετικά τροποποιημένοι δρομείς θα διασχίζουν 300 χιλιόμετρα σε λίγες ώρες, και βιολογικά μεταλλαγμένοι αρσιβαρίστες θα σηκώνουν 5 τόνους στο Ζετέ υπό τους έξαλλους πανηγυρισμούς του τηλεοπτικού κοινού. Μετά τη σύντομη διαδικασία απονομής μεταλλίων, όταν οι κάμερες και οι προβολείς θα έχουν σβήσει, ειδικά συνεργεία θα μεταφέρουν τα «καμένα» από την υπέρ-λειτουργία κουφάρια των πρωταθλητών στις χωματερές.

Η προοπτική ενός τέτοιου μέλλοντος φαντάζει το λιγότερο απεχθής. Αλλά η φιλοσοφία ενός πολιτισμού χτισμένου από πλαστικό και φτηνά όνειρα βαμμένα στο χρώμα του χρήματος οδηγεί σχεδόν μοιραία σε πλαστικούς αυτοκαταστροφικούς ανθρώπους. Πριν αντικρίσετε τη ζοφερή όψη του επαγγελματικού αθλητισμού ρίξτε μια ματιά στον πολιτισμό του νόθου οικονομικού ανταγωνισμού όπως έχει σχηματοποιηθεί στην εποχή μας: κερδοσκοπία, απάτη, εκβιασμοί, πολιτικοοικονομική διαπλοκή, εξαγορά συνειδήσεων, ύποπτες "δημόσιες" σχέσεις και υπόγεια κυκλώματα. Είναι απορίας άξια η τεράστια αγανάκτηση που προκαλεί το καθρέφτισμα όλων αυτών των τόσο συνηθισμένων σήμερα πρακτικών στο χώρο του αθλητισμού. Δεν είναι φυσιολογικό να παρουσιάσει κοινά προβλήματα με την Αγορά αφού τον κάναμε μέρος της; Οι σημερινοί αθλητές μας με τους ψεύτικους μύες, την σχεδόν επιστημονικά νοθευμένη αγωνιστική απόδοση και το τόσο σύντομο βιολογικά μέλλον δεν είναι βδελύγματα και κακόβουλοι παραβάτες του Νόμου. Είναι ο πολιτισμός μας, απογυμνωμένος από κάθε ίχνος ιδεαλισμού, είναι η ωμή πραγματικότητα στην πιο αυθεντική της μορφή.

Φυσικά η υποκριτική κοινωνία με τη τυπική της αμάθεια φορά τη μάσκα του αποτροπιασμού της και ορμά σύσσωμη ενάντια σε κάποιους νεαρούς αθλητές που προτού ανδρωθούν συνειδητοποιούν ότι τίποτα δεν είναι παράνομο εκτός αν σε συλλάβουν επ' αυτοφώρω να το κάνεις. Εκείνοι ρίχνονται στα τάρταρα της κοινωνικής απαξίωσης, της αποδοκιμασίας και του εξευτελισμού, οι δε πραγματικά άμεσα υπεύθυνοι γιατροί και προπονητές εξορίζονται στη λήθη της ιστορίας. Κατόπιν, αφού θα έχει σβήσει το πυρωμένο σίδερο που μάταια καυτηρίασε την από καιρό μολυσμένη πληγή και καθώς τα γιουχαΐσματα του πλήθους θα έχουν κοπάσει μπορούμε ελεύθερα να ριχτούμε στις καθημερινές μας ενασχολήσεις μέχρι το επόμενο κρούσμα που σχεδόν αντανακλαστικά θα μας προκαλέσει την ίδια ακριβώς συμπεριφορά. Θα κλείσει ποτέ οριστικά αυτός ο φαύλος κύκλος; Υπάρχει διέξοδος από αυτήν την ιστορική πορεία;

Η απάντηση είναι σχεδόν αυτονόητη μετά από την ανάλυση που προηγήθηκε. Ο αθλητισμός με τη σημερινή επαγγελματική του μορφή έχει αποκοπεί πια σχεδόν ολοκληρωτικά από το κοινωνικό σώμα. Αποτελεί έναν αυτοτελή οργανισμό που τον δεσμεύουν μονάχα οι προσδέσεις του στην οικονομία της αγοράς. Το πλέγμα των ημινόμιμων ή και παντελώς παράνομων συμφερόντων που συντηρούν αυτήν την κατάσταση επιβιώνει λάθρα και παρασιτικά κάτω από τα εκτυφλωτικά φώτα των "τελετών έναρξης" και τις ψευδαισθήσεις ενός υποτιθέμενου "ευ αγωνίζεσθαι". Αν όμως τα πλοκάμια της οικονομίας ξεριζωθούν από τον αθλητισμό, αν εκείνος προσεγγίσει ξανά τη καθημερινή ζωή και ενωθεί μαζί της τότε ίσως ξαναβρεί το πραγματικό του νόημα που κείτεται καταπλακωμένο από τόνους διαφημίσεων, ακριβοπληρωμένων συμβολαίων, ανησυχητικά πρόθυμων χορηγών και ύποπτων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Άλλωστε ο λόγος ύπαρξης της άθλησης ήταν ανέκαθεν η ικανοποίηση συγκεκριμένων ανθρώπινων αναγκών και όχι η μετάλλαξη της σε σφαίρα καπιταλιστικής επιρροής.

Όταν απελευθερωθεί λοιπόν από το οικονομικό συμφέρον και τις μοιραίες απολήξεις του τότε θα μπορούμε να ελπίζουμε σε μια λύση των προβλημάτων που την ταλανίζουν. Χωρίς το θεμέλιο λίθο τους, τη ριζική τους αιτία, τα κρούσματα σήψης θα εξαλειφθούν γιατί απλά δε θα υπάρχει λόγος να υφίστανται. Ίσως βέβαια μ αυτήν την επιλογή να εγκαταλείψουμε οριστικά πολλά από τα εξαιρετικά όσο και εξωφρενικά ρεκόρ των συγκαιρινών αθλητών, ίσως οι τωρινοί επαγγελματίες πρωταθλητές να αντικατασταθούν από αυριανούς ερασιτέχνες και οι Τιτάνες του σήμερα, αύριο να είναι οι γείτονες μας, οι υπάλληλοι μας ή ακόμα και εμείς. Οι "αθάνατοι" και τα συμβουλευτικά τους γκρουπ θα έχουν σαρωθεί εντελώς, επιτροπές και συμβούλια καθημερινών ανθρώπων, εραστών και φανατικών φίλων των επιμέρους αθλημάτων θα έχουν πάρει τη θέση τους.

Η προοπτική αυτής της αλλαγής δε φαντάζει επικίνδυνη στα μάτια μου αλλά συναρπαστική. Μπροστά στο γρανιτένιο τοίχο της πραγματικότητας βέβαια τέτοια οράματα μοιραία τρεμοσβήνουν. Είναι όμως αυτό το όραμα απλή ουτοπία; Η επιστροφή στο "κατά φύση ζειν" μπορεί να θεωρηθεί ιδεαλιστικός ρομαντισμός; Σε μια αποστροφή του λόγου του, που φαντάζει εξαιρετικά επίκαιρη, σχεδόν αφιερωμένη σε όσους προσπαθούν να μας πείσουν ότι το σημερινό αίσχος είναι ένας απόλυτα βιώσιμος και φυσιολογικός μονόδρομος, ο Οράτιος έγραψε: "naturam expellas furca, tamen usque recurret" (κυνηγήστε τη Φύση, αλλά αυτή θα επιστρέψει καλπάζοντας). Προσυπογράφω αυτό του το σχόλιο.