Στο προηγούμενο άρθρο υποστηρίχθηκε ότι στους χώρους των κινημάτων της οικολογίας και των γυναικών γίνεται όλο και πιο φανερό ότι δεν είναι δυνατή η "εκλογίκευση" της εξουσιαστικής σχέσης και ότι η κοινωνία οδηγείται στην υπέρβαση της. Ότι με άλλα λόγια δεν είναι δυνατή ούτε η "ορθολογική" κυριαρχία πάνω στην φύση ούτε η "αμοιβαία" και "ισότιμη" κυριαρχία ανάμεσα στα δύο φύλα. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα που τίθεται είναι ο τρόπος ένταξής της κοινωνίας μέσα στην φύση και το κλειδί για την για την επίλυση του είναι η αντίληψη ότι η στην "λογική της φύσης" δεν υπάρχει η έννοια της κυριαρχίας.

Βέβαια, η "λογική της φύσης" δεν είναι παρά ένα "σχήμα" του κοινωνικού λόγου αλλά τα σχήματα που έχουμε για την φύση δεν είναι τυχαία. Η εξουσιαστική λογική θεωρεί την "λογική της φύσης" εξουσιαστική. Στο δυνατό και αδύναμο, στο μεγάλο και μικρό, στο ανώτερο και κατώτερο, ο εξουσιαστικός λόγος αποδίδει μια "φυσική" εξουσιαστική "λογική". Αυτό που υποστηρίζεται εν τέλει εδώ είναι ότι η εξουσιαστική "λογική" φτάνει στο τέλος της, ακυρώνεται, κι αυτό γίνεται ορατό στους χώρους των κοινωνικών κινημάτων και κυρίως σ' αυτούς των γυναικών και της οικολογίας.

Χρειάζεται ωστόσο μια εξειδίκευση σε μερικές λεπτομέρειες τόσο στο ζήτημα της σχέσης κοινωνίας - φύσης όσο και στο ζήτημα την βασικής κοινωνικής σχέσης που είναι η σχέση των φύλλων. Αν και το ένα απ' αυτά δεν γίνεται κατανοητό χωρίς το άλλο, θα εξεταστεί σ' αυτό το κείμενο το πρώτο και στο επόμενο το δεύτερο, με κάποια μέριμνα ώστε να μη χαθεί η σύνδεση μεταξύ τους.

Η ιστορία της φύσης

Η φύση υπάρχει μόνο δυνητικά. Υπάρχει όποιο κομμάτι της συναντάει το κοινωνικό άτομο στην πορεία του. Η κοινωνικοποίηση όμως, η αποκατάσταση μιας επικοινωνίας με άλλα άτομα, δημιουργεί την φαντασία μιας ολόκληρης φύσης. Φαντασία πολύτιμη γιατί χάρη σ' αυτήν το κάθε κομμάτι, είναι άγνωστο αλλά όχι τρομακτικό, αφού είναι οικείο μέσω της φαντασίας. Η αντίθεση εξ άλλου ανάμεσα στο άγνωστο χειροπιαστό και στο οικείο άγνωστο είναι η βάση του έρωτα. Η ιστορία της σχέσης του ανθρώπου με την φύση είναι επομένως βασικά μια ιστορία έρωτα.

Η ιστορία της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στην φύση αρχίζει με την διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό. Το κοινωνικό άτομο βάζει ένα όριο ανάμεσα σ' αυτό που αγγίζει με τα χέρια του και σ' αυτό που προσεγγίζει με την φαντασία του. Το όριο δεν είναι πραγματικό αφού δεν υπάρχει στην φύση. Γίνεται όμως πραγματικό αφού το υλοποιεί το κοινωνικό άτομο εφευρίσκοντας το ρήμα "έχω" και την έννοια "δικό μου" και αφού το υιοθετεί η κοινωνική συνείδηση σαν θεσμό ιδιοκτησίας.

Η επανάσταση της ιδιοκτησίας

Ο πολιτισμός δεν αρχίζει με την συνείδηση της ενότητας αλλά με την συνείδηση της διάκρισης. Πριν υπάρξει διάκριση ανάμεσα σ' αυτόν που "έχει" και σ' αυτόν που "δεν έχει", το προπολιτισμικό κοινωνικό άτομο δεν υπήρχε τρόπος να ξεχωρίσει τον "εαυτό" του από το άψυχο και το έμψυχο περιβάλλον του, δεν μπορούσε επομένως να νοήσει τον κόσμο ούτε τον έμψυχο ούτε τον άψυχο. Άρα ούτε η φύση υπήρχε ούτε κοινωνία αφού δεν υπήρχε κανείς να την νοήσει.

Ο κόσμος γεννιέται και αρχίζει να μεγαλώνει απ' την στιγμή που γεννιέται στην κοινωνική συνείδηση η διάκριση της ιδιοκτησίας. Η έννοια του "ιδιόκτητου" που σημαίνει και την διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό, ανοίγει δρόμους για τον χειρισμό του κομματιού της φύσης που είναι πραγματικό. Το μέρος όμως της φύσης που μπορεί να αγγίξει το άτομο είναι πολύ μικρό για τις επιθυμίες που μπορεί να γεννήσει η φαντασία του. Η ψευδαίσθηση της ιδιοκτησίας τελικά είναι η πρώτη μεγάλη κοινωνική επανάσταση.

Ο πολιτισμός του ανταγωνισμού

Η διάκριση ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό, η γνώση που συμβαδίζει με την διάκριση της ιδιοκτησίας, αυξάνει την αποδοτικότητα του χειρισμού της φύσης. Το όριο του αναγκαίου για την εξασφάλιση της επιβίωσης ξεπερνιέται. Αλλά από το αναγκαίο για την επιβίωση (παρότι συνεχώς αυξάνεται) μέχρι το αναγκαίο για την ικανοποίηση των επιθυμιών, που επιτρέπει η φαντασία, η απόσταση μεγαλώνει.

Αρχίζει από εδώ η δεύτερη μεγάλη κοινωνική επανάσταση που είναι η μετατροπή των "φυσικών" κοινωνικών σχέσεων σε "εξουσιαστικές" σχέσεις. Η "ιδιοκτησία" πάνω στην φύση επεκτείνεται στην "ιδιοκτησία" πάνω στο κοινωνικό άτομο. Θεμελιώνεται ο θεσμός της εξουσίας και αρχίζει το ατελείωτο παιχνίδι ανάμεσα στο μεγαλείο και την αθλιότητα, της εξουσιαστικής σκέψης. Ένα παιχνίδι που παίζεται σε τρεις ιστορικές εποχές, πάνω στο όραμα της "κατάκτησης" της φύσης.

Από τον οικολογικό ζόφο στην συμφιλίωση με την φύση

Η "εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο" σημαίνει "ιδιοκτησία ανθρώπου από άνθρωπο"! Ιδιοκτησία που πέρασε απ' την άμεση "δουλοκτησία" στην έμμεση "δουλοκτησία" (ιδιοκτησία της γης), για να φτάσει σήμερα στην αφηρημένη "δουλοκτησία" (ιδιοκτησία του κεφαλαίου). Σήμερα η κοινωνία έχει ήδη ξεπεράσει τα όρια της τελευταίας φάσης. Άπειρες λεπτομερειακές παρατηρήσεις στηρίζουν αυτό τον ισχυρισμό και γεμίζουν τους ανθρώπους με μαύρες σκέψεις, παρότι θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια απέραντη αισιοδοξία.

Η φαντασιακή διάκριση της ιδιοκτησίας είχε νόημα εφόσον και μόνο δικαιολογούνταν από τον τρόπο παραγωγής. Το πραγματικό περιεχόμενο όμως της αστικής επανάστασης ήταν η κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Μέσα από μια ορμητική διαδικασία φτάνουμε σήμερα σε μια κατάσταση όπου κανένα προϊόν δεν είναι αποτέλεσμα εξατομικευμένης εργασίας και κανένα προϊόν δεν παράγεται στο πραγματικό - για κάθε άτομο - κομμάτι της φύσης, ερήμην του συνόλου της.

Μέσα στην ιστορία του εξουσιαστικού πολιτισμού η ατομική συνείδηση απέκτησε αναγκαστικά, μέσα από την παραγωγική δραστηριότητα την ικανότητα να διακρίνει τον εαυτό της από την κοινωνία και την κοινωνία από την φύση. Η σημερινή παραγωγική δραστηριότητα διαμορφώνει ένα νέο κοινωνικό άτομο με πλήρη συνείδηση της αυτοτέλειάς του όσο και της κοινωνικότητάς του, της ιδιαιτερότητάς του όσο και της φυσικότητάς του.

Τα "οικολογικά κινήματα" επισείουν σαν κατόρθωμα την παρατήρηση μιας ανεπίστροφης κοινωνικής πορείας προς την "οικολογική καταστροφή". Όταν ωριμάσουν πολιτικά με το καλό και απαλλαγούν απ' τους οικολόγους, θα διακρίνουν, πίσω απ' την ζοφερή επιφάνεια, την πορεία επιστροφής σε μια νέα ερωτική σχέση ανάμεσα στην ανθρωπότητα και την φύση.