Πολιτική | ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτ, 9 Αυγ 2004 | hits: 1254
Κρίση ολυμπιακή και τεχνική
άρθρο του Κωστή Παπαϊωάννου
Δευτ, 9 Αυγ 2004

Όσο πλησιάζει η έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, τόσο οι μέτοχοι της εξουσίας αντιλαμβάνονται ότι τα προβλήματά τους δεν τελειώνουν με την εναρκτήρια τελετή αλλά αρχίζουν με την τελετή λήξης. Αντιλαμβάνονται ότι το στοίχημά τους δεν ήταν αν η ελληνική παραλλαγή του εξουσιαστικού συστήματος, θα κατορθώσει την διοργάνωση και "ασφαλή" διεξαγωγή αυτών των αγώνων αλλά αν θα αντέξει τις συνέπειες του κατορθώματός του. Το πρόβλημά τους δεν είναι βέβαια αν θα φορτώσουν με χρέη και ανεργία την ελληνική κοινωνία. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα να μετατρέψουν την χώρα σε ένα απέραντο στρατόπεδο μεγίστης ασφαλείας. Το πρόβλημά τους είναι αν το ίδιο το σύστημά τους θα αντέξει τα "καθήκοντα" της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής αστυνόμευσης που θα απαιτηθεί ή μήπως θα καταρρεύσει. Παρά την υποκριτική ηρεμία τους, όσοι κάνουν δηλώσεις, δεν μπορούν να κρύψουν την αγωνία τους για την επόμενη μέρα.

Την ίδια αγωνία όμως έχει και όποιος σκέφτεται απ' την μεριά της κοινωνίας. Οι συνέπειες του "ολυμπιακού άθλου" δεν αφορούν μόνο τους μετόχους της εξουσίας αλλά κυρίως την κοινωνία. Όχι μόνο γιατί η κοινωνία θα κληθεί να πληρώσει τα χρέη, όπως υπερτονίζεται από τους ποικίλους αντιπολιτευόμενους, αλλά κυρίως γιατί η κατάρρευση του πολιτικοκοινωνικού συστήματος δεν μπορεί να αποκλειστεί και γιατί οι Ολυμπιακοί Αγώνες δημιουργούν, κατά γενική ομολογία, τις συνθήκες για μια εκρηκτική όξυνση της ενδημικής κρίσης που ομολογείται σε όλο το φάσμα της πολιτικής σκηνής. Το παράλογο επομένως δεν είναι η αναμονή μιας κατάρρευσης αλλά, αντίθετα, η βεβαιότητα ότι μια διαρκώς οξυνόμενη κρίση δεν θα ακολουθηθεί από το γνωστό κραχ. Το πραγματικό πρόβλημα της επόμενης μέρας είναι, αν θα αναπτυχθεί μέσα από το κοινωνικό γίγνεσθαι, μια συνεπής και σύγχρονη πολιτική που θα είναι σε θέση να αποτρέψει, όχι την κατάρρευση του συστήματος αλλά την καταστροφή της κοινωνίας.

Η ολυμπιακή φάση της κρίσης έχει συνολικά πολιτιστικό χαρακτήρα. Αναφερθήκαμε σ' αυτόν ("Θ", 24-05-04) μιλώντας για το μνημειώδες στέγαστρο του Καλατράβα. Είναι όμως δύσκολο να γίνει κατανοητό ότι η πολιτιστική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή, αν και δεν είναι καθόλου αστείο ότι ο εθισμός της κοινωνίας σε τόση κακογουστιά μπορεί να την σκοτώσει! Είναι πιο εύκολο να συγκεντρωθεί η ανησυχία και της εξουσίας και της κοινωνίας, για το μεταολυμπιακό μέλλον της χώρας, στην επόμενη μέρα των εταιριών που κατασκευάζουν τα ολυμπιακά έργα.

Η ιστορία

Ο τομέας των τεχνικών έργων (για λόγους που έχουν σχέση με το καθεστώς οικονομικής, πολιτικής, πολιτιστικής εξάρτησης της ελληνικής κοινωνίας και δεν μπορούν να εκτεθούν εδώ) έπαιξε πάντα έναν σημαντικό χειριστικό ρόλο σε όλη την μεταπολεμική ιστορία. Από άποψη πολιτικής, ο κλάδος της μελέτης και παραγωγής τεχνικών έργων στην Ελλάδα, αποτέλεσε την συνέχεια και την επέκταση της Μακρονήσου. Ήταν ένα ανοιχτό στρατόπεδο που, μετά το '50, συγκέντρωσε την αφρόκρεμα της ελληνικής κοινωνίας, τους ελεύθερους αιχμάλωτους της αντίστασης και του εμφυλίου και, με εργαλείο την δαμόκλειο σπάθη των "κοινωνικών φρονημάτων", την επεξεργάστηκε για να δημιουργήσει, μέσα στο κοινωνικό σώμα, το εξουσιαστικό δίκτυο που, στήριξε και συνεχίζει να στηρίζει, την θνησιγενή ελληνική αστική εξουσία. Από άποψη οικονομίας, τα έργα και κυρίως τα οικοδομικά και κυκλοφοριακά, υπήρξαν, ο μοχλός χειρισμού, το μέσον δια του οποίου αναζωπυρωνόταν κατά καιρούς, η ξέπνοη και παραπαίουσα ελληνική οικονομία, ώστε να πετυχαίνει τους ετεροπροσδιοριζόμενους στόχους της.

Δεν είναι τυχαίο επομένως ότι όλες οι πολιτικές και πολιτιστικές "προκλήσεις" της μεταπολεμικής εποχής μεταφράζονταν αυτομάτως σε "έργα". Η Καραμανλική Οκταετία και αργότερα η Χουντική Επταετία διαφημίστηκαν σαν εποχές "έργων"! Στις μέρες μας, όπου τα μακροπρόθεσμα οράματα έχουν εκλείψει, η χθεσινή "Θεσσαλονίκη 1997", η τωρινή "Αθήνα 2004", ακόμα και η άθλια επιδρομή στην Γιουγκοσλαβία, διαφημίστηκαν σαν "χρυσές στιγμές ευκαιρίας" για να αποδείξει η Ελλάδα το μεγαλείο της, συνδεδεμένο πάντα με τις "χρυσές δουλειές" των εργολαβικών επιχειρήσεων. Και για να συνδεθούμε με την πολιτική πλευρά, δεν είναι τυχαίο ότι ο τεχνικός κόσμος, που πλάστηκε από μια γενιά οραματιστών, με πρωτεργάτες διάσημες και μη προσωπικότητες της παλιάς αριστεράς σαν τον Νίκο Κιτσίκη και άλλους, καταδυναστεύεται, με κέντρο τους ηγετικούς κύκλους του ΤΕΕ, από ένα "κύκλωμα" στο οποίο πρωταγωνιστούν διάφοροι δικτατορίσκοι, "πρώην" και "νυν", της νέας αριστεράς και του νέου ΚΚΕ.

Τα μεγάλα έργα

Με τις παραπάνω νύξεις δεν εξαντλείται ούτε η ιστορία ούτε η κατάληξη του τεχνικού κλάδου της Ελλάδας. Το κλειδί πάντως, για την κατανόηση της δυναμικής του, είναι η σύνδεση με τις μεγάλες πολιτικές αλλαγές της μεταπολεμικής περιόδου. Η σημερινή κατάσταση, πηγάζει από την ομογενοποίηση του παγκόσμιου εξουσιαστικού κοινωνικού συστήματος, η οποία συνδέθηκε για της τεχνικές εταιρείες με την είσοδό τους στο χρηματιστήριο. Η είσοδος αυτή σήμανε αντίστροφα, την εισβολή του μεγάλου χρηματιστικού κεφαλαίου στον τομέα των κατασκευών, που επέφερε ενός είδους τεχνική βελτίωση. Επέφερε όμως; και την αναγκαστική αποκοπή του κλάδου από την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών, καθώς και την μεταφορά της καθοδήγησής του, απ' τα χέρια των ειδικών της τεχνικής, στα χέρια των ειδικών του χρηματιστηρίου. Όσο για την τεχνική βελτίωση, αυτή εκφράστηκε με την οργανωτική και κεφαλαιουχική, στροφή των τεχνικών εταιρειών στην μοιραία κατηφόρα των λεγόμενων "μεγάλων έργων".

Η μεγάλη διόγκωση του τεχνικού κλάδου δεν εξάλειψε βέβαια την μεγάλη εξάρτησή του. Αντίθετα όσο τα έργα μεγάλωναν, τόσο περνούσαν στα χέρια ξένων εταιριών. Εξαιρετικοί έλληνες τεχνικοί έγιναν υποχείρια των πιο άχρηστων και φτηνών υπαλλήλων των ξένων εταιριών και διαφόρων κομπλεξικών ντόπιων μάνατζερ που εξειδικεύτηκαν στα τεχνικά "προξενιά". Πέρα όμως από αυτό, τα έργα προσαρμόστηκαν όχι στις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας αλλά στις πραγματικές ή χρηματιστηριακές ανάγκες των ξένων εταιριών που τα επέβαλαν. Η "Αθήνα 2004" είναι το απόγειο της βάρβαρης περιφρόνησης, εκ μέρους της παγκοσμιοποιούμενης εξουσίας, των αναγκών της ελληνικής κοινωνίας.

Η αποδόμηση

Τα ολυμπιακά έργα, στην καλύτερη εκδοχή τους, είναι η δαπανηρή σκηνή για ένα τεράστιο αθλητικό τσίρκο. Όταν όμως η παράσταση τελειώσει, το τσίρκο θα φύγει και θα μας μείνει η σκηνή να μας θυμίζει την αλαζονεία της παγκόσμιας εξουσίας και των παρατρεχάμενών της. Στην πραγματικότητα ισχύει η χειρότερη εκδοχή: Οι ολυμπιακοί αγώνες και τα έργα που θα τους εξυπηρετήσουν γίνονται χωρίς καμιά σκέψη και χωρίς κανένα σχέδιο. Γίνονται με την αντιφατική πολιτική λογική ότι πρέπει κάπου να διοχετευτούν οι δημιουργικές ικανότητες και ο έμψυχος και υλικός πλούτος που συσσωρεύει η κοινωνία αλλά να διοχετευτούν σε πράξεις και πράγματα που δεν θα βάλουν σε κίνδυνο το εξουσιαστικό σύστημα. Υπάρχει όμως πάνω απ' την πολιτική λογική η λογική της ιστορίας.

Οι μεγάλοι αγώνες, οι μεγάλες επιδόσεις, τα μεγάλα έργα, απαιτούν την ποιοτική βελτίωση των ατόμων και των σχέσεων μεταξύ τους. Η συνεχής βελτίωση όμως των κοινωνικών ποιοτήτων ή θα οδηγεί στην ποιοτική βελτίωση της κοινωνικής ολότητας ή θα οδηγεί σε φαινόμενα γιγαντισμού. Ο πολιτιστικός γιγαντισμός είναι τα χημικά ρεκόρ και η τελετουργική κιτσαρία. Ο τεχνικοοικονομικός γιγαντισμός είναι οι φούσκες των μεγάλων έργων! Ο γιγαντισμός όμως οδηγεί στον θάνατο. Οι μεγάλες τεχνικές εταιρίες μοιάζουν με σύγχρονους δεινόσαυρους που έφαγαν πια το δάσος που τους έτρεφε. Αφού καταξεσκιστούν μεταξύ τους, για τα τελευταία δεντράκια, θα πεθάνουν.

Το ερώτημα είναι: θα πεθάνει μαζί με τις τεχνικές εταιρίες και ο τεχνικός κόσμος που τις επανδρώνει ή θα βρει τρόπο να ξαναμπεί με άλλα σχήματα στην υπηρεσία της κοινωνίας; Αυτό είναι άλλωστε και το ερώτημα που θέτει η κρίση του εξουσιαστικού συστήματος γενικά. Με μια πολιτική λογική η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα είναι ζοφερή. Με μια ιστορική λογική όμως η απάντηση είναι πολύ αισιόδοξη.

 

κείμενο pdf
Δεν υπάρχει !