Γράφοντας για διάφορα πολιτικά θέματα έχω αναφερθεί στην "αυτοκρατορική" πολιτική, χωρίς να εξηγώ τι ακριβώς εννοώ. Ομολογώ ότι όπως και πολλοί άλλοι δανείστηκα τον όρο Αυτοκρατορία από το ομότιτλο βιβλίο των Michael Hardt και Antonio Negri και όπως όλοι τον χρησιμοποιώ με τον δικό μου τρόπο. Θα προσπαθήσω σ' αυτό το κείμενο να εξηγήσω πως ακριβώς τον χρησιμοποιώ.

Μετά την "κατάρρευση του κομμουνισμού", άρχισαν να εμφανίζονται κοινωνικές θεωρίες που ευελπιστούσαν να αντικαταστήσουν τις πολυκαιρισμένες περί "ψυχρού πολέμου" και να εξαφανίζονται άπρακτες. Η θεωρία περί "πολέμου των πολιτισμών" του Χάντιγκτον και αυτή περί "τέλους της ιστορίας" του Φουκουγιάμα, είναι λαμπρά και χρυσοπληρωμένα παραδείγματα αποτυχίας. Αντίθετα - εξ αριστερών γαρ το φως - "η αυτοκρατορία" των Michael Hardt και Antonio Negri, πέτυχε να δώσει μια βάσιμη, ερμηνεία στην κοινωνία της εποχής μας. Ότι το βιβλίο αυτό είναι "μια νέα γραφή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου σε σχέση με την εποχή μας", όπως λέει ο Slavoj Zizek, στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, είναι μεγάλη υπερβολή! Οι Hardt και Negri, αντίθετα από τους Μαρξ και Ένγκελς, προσφέρουν μια εξουσιαστική και όχι αντιεξουσιαστική ιστορική ερμηνεία της κοινωνίας. Ερμηνεύουν όμως την πραγματική κοινωνία και ως προς αυτό η θεωρία τους αν και φλύαρη είναι χρήσιμη για την κοινωνία.

Το αυτοκρατορικό σχήμα της κοινωνίας

Ο όρος "αυτοκρατορία" υιοθετείται από αυτούς που θέλουν να τονίσουν την βαρβαρότητα αλλά κυρίως την "παντοδύναμη" βαρβαρότητα της ιμπεριαλιστικής, και μάλιστα της αμερικανικής, εξουσίας. Παραβλέπουν ότι μια μορφή εξουσίας συνδέεται με μια μορφή κοινωνίας και ούτε εντοπίζεται αναγκαστικά σε μια χώρα. Η αυτοκρατορία δεν είναι μόνο η εξέλιξη της ιμπεριαλιστικής αστικής εξουσίας την οποία εκπροσωπεί ο αυτοκράτορας του Λευκού Οίκου. Είναι κυρίως η ανάπτυξη μιας νέας εξουσιαστικής πολιτικής, με την οποία, οι μέτοχοι της αστικής εξουσίας πασχίζουν και ελπίζουν να κρατήσουν την εξουσία τους ζωντανή, μέσα στις νέες υλικές συνθήκες και στις αντίστοιχες κοινωνικές σχέσεις. Κατά συνέπεια, η αυτοκρατορική πολιτική, ανήκει σε μια νέα αστική πολιτική φάση και όχι σε μια νέα ιστορική φάση, επισημαίνοντας όμως την εκπνοή της τελευταίας.

Η "Αυτοκρατορία" υπαγορεύει πράγματι την κατάλυση των κρατικών και θεσμικών φραγμών. Αυτή η κατάλυση όμως δεν συμβαίνει μόνο με τις πολεμικές επιδρομές όπως στο Ιράκ, στην Γιουγκοσλαβία, στο Αφγανιστάν και ξανά στο Ιράκ. Συμβαίνει και σε άλλες, απ' όλους ποθητές, διαδικασίες όπως αυτές που διέλυσαν την Σοβιετική Ένωση και αυτές που ελπίζεται ότι θα σχηματίσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συμβαίνει επίσης και σε άλλες ανεπιθύμητες, αν και ειρηνικές, διαδικασίες όπως οι σχεδιαζόμενες για την Κύπρο. Όλες αυτές οι επιχειρήσεις στοχεύουν στον εγκλωβισμό όλων των κοινωνιών σ' ένα ομογενές και ενιαίο πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα. Οι χειριστές της αμερικανικής εξουσίας ελπίζουν πράγματι ότι μέσα σ' αυτό η εξουσία τους θα κυριαρχήσει, προκειμένου να επιβιώσει.

Η ομογενοποίηση και η ενοποίηση ωστόσο των κοινωνιών δεν μπορεί να γίνει παρά σύμφωνα με τους όρους που υπαγορεύουν οι συνθήκες και όχι σύμφωνα με αυτούς που προσπαθούν να υπαγορεύσουν οι χειριστές του εξουσιαστικού συστήματος. Οι καινούριες μορφές που προωθούνται στην θέση αυτών που καταλύονται δεν μπορούν να είναι ούτε μονόδρομες, ούτε μονόκεντρες, όπως στην εποχή της αποικιοκρατίας. Οι δυτικές εξουσιαστικές συμμαχίες γκρεμίζοντας βάρβαρα τα σύνορα προς τον υπόλοιπο κόσμο, γκρεμίζουν και τα τείχη ανάμεσα στους συμμάχους, καθώς και αυτά που προστατεύουν την δυτική εξουσία. Οξύνουν έτσι στην πρώτη περίπτωση τις εσωτερικές αντιθέσεις τους και στην δεύτερη καθίστανται τόσο ευάλωτοι ώστε όσο επιτυγχάνουν να καταστρέφουν τους αντιπάλους τους, τόσο τους πιάνει υστερία για την δική τους ασφάλεια.

Το κύκνειο άσμα του αστισμού

Αυτοκρατορία λοιπόν είναι το πολιτικό όνομα της κοινωνικής μορφής της εποχής μας. Μιας μορφής όμως που προκύπτει σαν ιστορική εξέλιξη και όχι σαν μια εξουσιαστική πολιτική κατασκευή όπως την παρουσιάζουν οι αντίπαλοί της. Απλά οι χειριστές της αυτοκρατορικής εξουσίας έχοντας συνείδηση της εγγενούς ανικανότητάς, αφήνονται να πλεύσουν στο ρεύμα της ιστορίας επιτυχέστερα απ' τους αντιπάλους τους. Η αυτοκρατορία εντούτοις παραμένει μια ταξική κοινωνία που όμως δεν ερμηνεύεται με βάση το παλιό ταξικό ερμηνευτικό σχήμα. Αλλά η Μαρξική ταξική ερμηνεία δεν είναι η, μια και καλή, φωτογραφία της κοινωνίας αλλά ένας καθρέφτης για να βλέπει η κοινωνία τον εαυτό της. Το σταθερό μέρος της ερμηνείας είναι η αρχή ότι η δεσπόζουσα κοινωνική σχέση προκύπτει, απ' την πολυποίκιλη συνάντηση της εργασίας με το κεφάλαιο. Απ' την μορφή δηλαδή της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στην ενεργή ανθρώπινη δύναμη και σ' αυτήν που έχει αποκρυσταλλωθεί σε εργαλεία και εργασιακές διατάξεις.

Η αυτοκρατορία δεν αντιδιαστέλλεται ιστορικά με τον ιμπεριαλισμό αλλά αποτελεί την τελευταία πολιτική του φάση. Το κλειδί για την κατανόησή της είναι η κατανόηση της εξέλιξης της ιδιοκτησίας. Σήμερα η ιδιοκτησία στα "εργαλεία" έχει ήδη εξαϋλωθεί, είναι όμως ακόμη υπαρκτή σαν σύμβολο. Δεν μπορεί η κοινωνία να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία αν δεν τα φανταστεί σαν ιδιοκτησία, κάποιου έστω και συμβολικού ιδιοκτήτη. Δεν μπορεί επομένως να νοηθεί μια συγκεκριμένη τάξη, μια ομάδα ατόμων, ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής, δεν μπορεί όμως να νοηθούν και τα μέσα παραγωγής χωρίς μια "νέα τάξη πραγμάτων" που θα την εγγυάται ένας συμβολικός έστω ιδιοκτήτης. Η αδυναμία να νοηθούν όμως τα μέσα παραγωγής, εκτός ιδιοκτησίας δεν είναι αιώνια.

Η αυτοκρατορική Αριστερά

Δεν είναι τυχαίο ότι η αυτοκρατορία ανεγείρεται μετά την τυπική κατάρρευση του επαναστατικού σοσιαλισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η αντιδραστική παγκοσμιότητά της είναι εκφυλισμός του επαναστατικού διεθνισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική και ακαδημαϊκή γραφειοκρατία που την χειρίζεται γαλουχήθηκε στις θηλές και παιδεύτηκε στα σχολεία της επανάστασης. Δεν είναι τυχαίο ότι η Αυτοκρατορία γκρεμίζει ότι δεν πρόλαβε ή δεν τόλμησε να γκρεμίσει η επανάσταση. Δεν είναι τυχαίο τέλος ότι η μορφή της περιγράφεται από έναν κατεστημένο επαναστάτη σαν τον Antonio Negri. Όλα αυτά δείχνουν ότι η κοινωνία της αυτοκρατορίας είναι το επόμενο βήμα μετά την κοινωνία της επανάστασης.

Έχει γίνει πια σαφές πως ότι είναι να γίνει στο μέλλον, φτιάχνεται αυτή την στιγμή μπροστά μας. Δεν είναι όμως καθόλου σαφές τι απ' αυτά που γίνονται μπροστά μας ανήκει στο μέλλον και τι ανήκει στο παρελθόν! Με μεγάλη ευκολία, μερικοί παρουσιάζουν την υποταγή τους στην αυτοκρατορική πολιτική σαν στάση άκρως επαναστατική και μερικοί άλλοι την πολιτική τους μούχλα σαν στάση άκρως αντιμπεριαλιστική. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας ζήτημα αν θα αναπτυχθεί, και πότε, η υγιής διάκριση και η υγιής αντιπαράθεση ανάμεσα στην συντηρητική και στην ανατρεπτική πλευρά του κοινωνικού γίγνεσθαι.

Η αυτοκρατορία σαν μορφή εξουσίας εκφράζει αυτή την διάκριση και αντίθεση στην πιο αρρωστημένη πλευρά της. Η αυτοκρατορική πολιτική υποσκάπτει τους θεσμούς που συντηρούν την κοινωνία και ενισχύει τους θεσμούς που την διαλύουν. Η πολιτική αυτή δεν έχει σήμερα ορατό αντίπαλο. Η αντιβία, η αντιπαγκοσμιοποίηση, ο αντιαμερικανισμός, ως πολιτικές, είναι διαφορετικές εκδοχές της αυτοκρατορικής πολιτικής, ταιριασμένες στις ιδιομορφίες και στις βλέψεις των φορέων τους. Η υπαρκτή αριστερά δεν είναι ο αντίπαλος της αυτοκρατορίας αλλά η επιθυμητή αυτοκρατορική αντιπολίτευση.

Η αυτοκρατορική πολιτική, συμπολιτευόμενη και αντιπολιτευόμενη, είναι ο φασισμός της εποχής μας. Είναι μια πολιτική στηριγμένη και τροφοδοτημένη απ' την φθορά της αριστεράς. Μια πολιτική που σέβεται και ερμηνεύει την σημερινή κοινωνική πραγματικότητα απ' την μεριά της εξουσίας. Η πολιτική που θα είναι αντίθετη στην αυτοκρατορική θα αποδεχτεί κατ' αρχήν την πρόκληση της αυτοκρατορίας. Θα σεβαστεί και θα ερμηνεύσει την ίδια σημερινή πραγματικότητα, όχι όμως από την μεριά της εξουσίας αλλά απ' την μεριά της κοινωνίας. Όσο αναδύεται αυτή η πολιτική τόσο θα φαίνεται η σαθρότητα της αυτοκρατορικής πολιτικής και η στενότητα της προοπτικής της.